Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

In vitro usuli bilan yumshoq dori turlarida biosamaradorlikni aniqlash 
Dori shakli tarkibidagi dori moddani ajralib chiqish tezligini aniqlash 
Kruvchinskiy asbobi
da 
olib borilishi mumkin. Asbob uzunligi 15 sm, 10 sm
2
yuzasidagi ikki tomoni ochiq shisha trubkani 
bir tomoni sellofan membranasi bilan berkitilgan. Trubkani membrana bilan berkitilgan tomoni 50 
ml hajmdagi, 30 ml tozalangan suv quyilgan kimyoviy stakanga 2-3 mm orasida suvga botirilib 
o‘rnatiladi. Asbobni termostatga o‘rnatib, harorat 37
0

0,5 
0
S ga etkaziladi.
So‘ngra tekshirilayotgan dori shakli (surtma, dori, shamcha, tayoqcha) selllofan membranaga 
tushiriladi. Ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng (30 daqiqa, 1 soat, 3 soat, 6 soat) tozalangan suvga o‘tgan 
(dializat tarkibidagi) dori miqdori aniqlanadi. Tajriba oxirida esa dializatga o‘tgan moddani umumiy 
miqdori aniqlanadi. Olingan natijalar asosida dori shaklidan dori moddasini ajralib chiqish 
tezligining yordamchi moddaga bog‘liqligi to‘g‘risida xulosa qilinadi.
in vivo usulida shamchalarda biologik samaradorlikni aniqlash 
Efedrin gidroxlorid shamchasi misolida biosamaradorlikni aniqlashni ko‘rib chiqamiz. 
SHamchalarni kakao moyi, lazupol, paxta moyi gidrogenizati kabi 3 xil asosda bir xil miqdordagi 
efedrin gidroxlorid bilan aralashtirib tayyorlanadi. Tajribalar katetrlangan 10 kg(kamida) og‘irlikdagi 
itlarda o‘tkaziladi.
SHamchalar yuborilgandan so‘ng, tajriba boshlangan vaqt belgilanadi. Tajriba uchun siydikni 
har 5 daqiqa, 25 daqiqa ichida olinadi.
Olingan suyuqlikdagi efedrin gidroxlorid miqdori Buzovskiy usulida aniqlanadi. 5 ml 
miqdordagi suyuqlik ekstraksiya maqsadida ajratish voronkasiga solinadi. Eritmaga 10 % li ammiak 
eritmasi solib sharoiti ishqoriy hosil qilinadi (rN 8,4 – 8,5). SHaroit ishqoriyligini esa universal 
indikator qog‘ozi yoki rN metr orqali o‘lchanadi. So‘ngra, eritmaga 25 ml xloroform solinib, asta –
sekinlik bilan 3 - 5 daqiqa chayqatiladi. 10 daqiqa saqlab, xloroform qismi suv qismidan ajratilib, 
chinni idishga quyiladi.
Ekstraksiya shu usulda yana bir marta qaytarilib, shu idishga olinadi. Xloroformli ajratma qum 
hammomida 40
0
S haroratda bug‘lantiriladi. Qolgan qoldiq 5 ml 0,1M xlorid kislotada eritilib, 
filtrlanadi. Parallel ravishda tajriba tarkibida efedrin gidroxlorid bo‘lmagan siydik bilan ham olib 
boriladi. Ikkala suyuqlik spektrofotometrda 254 nm to‘lqin uzunligida tekshiriladi. Efedrin 
gidroxloridning 1 ml siydikdagi mkg miqdori quyidagi formula orqali aniqlanadi.
10
*
*
*
1000
*
*
*
0
l
С
Д
В
А
Д
Х
ст


---

114 
Do – Tekshiriladigan eritmani optik zichligi.
D
ST
– Standart suyuqlikning optik zichligi.
A – 1 ml standart eritmadagi efedrinning miqdori, g.
S – ekstraksiya uchun olingan siydikning miqdori, ml.
V – Siydikni umumiy miqdori, ml.
l – Kyuvetani qalinligi, sm.
Bir seriyadagi shamchani tekshirish uchun kamida 2 ta it ishlatiladi. Tekshirish, hamda 
hisoblash natijalari jadvalga tushiriladi, efedrin gidroxloridni siydikdagi miqdor o‘zgarishiga qarab, 
so‘rilish tezligini asos tabiatiga bog‘liqligi to‘g‘risida xulosa qilinadi.
In vivo tajribalarining kamchiliklari: 
-odamlarda BS aniqlash qiyinligi; 
-ishlab chiqarish sharoitlarida preparatlar sifatini ommaviy baholash uchun qo‘llash mumkin 
emasligi; 
-iqtisodiy jihatdan qimmatga tushishi.
“Erish testi” ilk bor 1970 y. AQSH farmakopeyasining XVIII nashriga 7 preparat, milliy 
formulyarga 5 preparat uchun kiritilgan. 
Bu test 1978 y. Evropa, 1980 y. Britaniya, 1982 y. YAponiya farmakopeyalariga kiritilgan. 
1985 y. Sobiq Ittifoq (SSSR) da “Erish” VFM tasdiqlanib, u XI DF “Tabletkalar” umumiy 
maqolasiga kiritilgan.
Dunyoning aksariyat farmakopeyalarida, shu jumladan XI DF da ham, “Erish testi” ni 
“Aylanuvchi kajava” asbobida o‘tkazish ko‘zda tutilgan.
Bazovыy avtonomnыy tester rastvorimosti eRWEKA DT 626 bыl razrabotan spetsialno dlya 
laboratoriy i nauchno-issledovatelskix institutov, gde trebuetsya vыsokaya tochnost testirovaniya, no 
byudjet ogranichen. Dannыy pribor ne otlichaetsya po kachestvu ot lyubыx drugix testerov 
rastvorimosti eRWEKA, a snijenie stoimosti dostigaetsya za schet otsutstviya avtomatizatsii i bolee 
prostoy elektroniki. Model izgotavlivaetsya tolko v versii Nigh-Head (verxnee raspolojenie 
kontrolno-upravlyayuщego bloka), s 6 peremeshivayuщimi elementami i rasschitana na 6 
testiruyuщix sosudov ob’emom 1000 ml ili 2000 ml. 
Testerы rastvoreniya serii DT 720 imeyut ruchnoy lift, pozvolyayuщiy osuщestvlyat pod’em 
i opuskanie kontrolno-upravlyayuщego bloka, osnaщayutsya 6-7-8 vraщayuщimi elementami 
(meshalki, korzinki) , testiruyuщimi sosudami ob’emom 1.000 ili 2.000 ml v sootvetstvii s 
farmakopeynыmi trebovaniyami. Dizayn vsex priborov predotvraщaet vozmojnost vozdeystviya 
polzovatelya na protsess testirovaniya. Pravilnost testirovaniya obespechivaetsya blagodarya 
avtomaticheskoy sentrovke testiruyuщix sosudov i regulirovke vыsotы vraщayuщixsya elementov. 
SHirokoe ispolzovanie uglerodnogo volokna pozvolyaet otkazatsya ot primeneniya metalla i, takim 
obrazom, sokraщaet do minimuma risk korrozii. Realnыe parametrы testirovaniya mogut bыt 
zaprotokolirovanы s pomoщyu USB printera (kak opsiya).