Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Mavzu 24.
MAVZU 24. Kombinirlangan surtmalar. Dori moddalarning xususiyatlaridan kelib chiqib mo‘tadil texnologiya ishlab chiqish qoidalari. Surtmalar sifatini baholash.
Ma’ruza maqsadi:Kombinirlangan surtmalar. Dori moddalarning xususiyatlaridan kelib chiqib mo‘tadil texnologiya ishlab chiqish qoidalari. Surtmalar sifatini baholashga oid nazariy ma’lumotlarni berish.
Tayanch atama va iboralar:
Unguentum-surtma
Kombinirlangan- surtma tarkibida dori modda suspension hamda emulsion holda bo’lishi
Dispergirlash-maydalash
Emulgirlash- emulgator va moyni bir xil aralashishini ta’minlash
Reja:
1. Kombinirlangan tipdagi surtmalar tayyorlashda ishlatiladigan asoslar
2. Kombinirlangan tipdagi surtmalarni tayyorlash texnologiyasi asoslariga qo`yilgan talablar
3. Kombinirlangan tipdagi surtmalarning umumiy tayyorlash texnologiyasi
4. Kombinirlangan tipdagi surtmalar texnologiyasining o`ziga xosligi
Kombinirlangan tipdagi surtmalar.
Dori vositasining terapevtik ta’siriga tayyoriash tehnologik jarayoni jiddiy ta’sir ko’rsatib, bunda dori moddasining eruvchanligi, kristall holati o’zgarishiga olib keladi. Dorihona retsepto’ra sharoitida mo’rakkab tarkibli surtmalar uchrab to’rib, tarkibda dori moddasi asosda erish hususiyatiga ega bo’lib, erituvchida esa erimaslik yoki aks holatlar uchrab to’radi. Bunday surtma dorilarni tayyorlashda suspenzion - emulsion aralash to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash tavsiya etiladi. Aralash turdagi surtma dori turi bu ko’p fazali surtma bo’lib, uning tarkibida bir vaqtda dori moddalar erigan holda, suspenziya hamda emulsiya holida bo’lishi mumkin. Aralash to’rdagi surtma dorilarni tayyorlashda qatttiq fazani asosga kiritish bilan amalga oshirilib emulsiya surtmasi tayyoriash bilan davom ettiriladi. Bunda birinchidan qatttiq fazani moysimon surtma asosiga aralashtirilib, keyin emulsiya lash fazasida tarkaladi. Bundan tashqari qatttiq faza gidrofil hossaga ega bo’lsa,oldin suvli suyuqlikda ho’Hash bilan tehnologik jarayonini qulaylashtirish mumkin. Bunda suvli suspenziyani surtma asosiga aralashtirib quyidagi sistemani, yani suvli emulsiya, yogli suspenziya holati da amalga oshirish mumkin.
Yuqoridagilardan kelib chikkan holda aralash to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash surtma tarkibiga kiruvchi dori moddasining fizik- kimyoviy hossalari hisobga olingan holda suspenzion hamda emulsion to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash koidalaridan foydalaniladi va quyidagi tehnologik jarayonla r bajariladi:

1. 
   asosni tayyoriash;
   
2. 
   suvli faza -dori moddalarning suvli eritmasini tayyoriash;
   
3. 
   emulsiyalash;
   
4. 
   qatttiq dori moddalarini kiritish;
   
5. 
   gomogenlashtirish;
   

Surtmalar magistral dorixati murakkab tarkiblardan tuzilgan bo’lib, ularda dori moddalar asosda eritilib, kukunsimon holda va dori moddalarning suvli eritmalari holida aralashib kelishi mumkin. Bunday murakkab tizimli tarkibni tayyorlash oddiy tizimdagi surtmalar texnologiyasi prinsipida olib boriladi.
Комбинирланган суртмалар тайёрлашда, кo’п компонентли суртмалар технологиясига амал қилинади, тайёр суспензион, эмульсион еки гомоген суртмалар энг охирида аралаштирилади, бу o’з навбатида суртманинг турғунлигини таъминлайди. ⁵⁷
Rp.: Unq. Acidi borici 3% 25,0
Liq Burovi 5,0
M.f.unq.
D.S. Zamburug’li teri kasalliklarida
Yozilgan surtma suspenziya-emulsiya tipiga kiradi. 0,75 g borat kislota 0,5 g vazelin moyi bilan dispercla­nadi, shundan so’ng vazelin bilan eziladi. Tayyor surtmaga oz-ozdan Burov suyuqligi qo’shib aralashtiriladi, bunda dagal emulsiya hosil bo’ladi. Shu sababli surtilganda antiseptik va sovituvchi ta’siri tezroq ruyobga chiqadi.
Rp.: Mentholi
Cocaini hydrochloridi aa 0,1
Sol.Adrenalini hydrochloridi 1:1000 qtt XX
Zinci oxydi 0,5
Lanolini
Vaselini aa 10,0
Ol.vaselini 5,0
M.f.unq.
D.S.
Mentol yog’da eriydi, uni surtmaga eritma tipida kiritiladi. Kokain va adrenalin gidroxlorid suvda eriydi: ularni emulsion surtma tayyorlash koidasi buyicha kiritiladi. Rux oksid suvda ham, yog’da ham erimaydi, uni trituratsion surtmalar tayyorlash koidasi buyicha qo’shiladi. Mentolni suyuq parafinda chinni kosachada sekin qizdirib eritiladi. Rux oksidini mayda kukun qilib bir necha tomchi mentolli eritma tomizilib eziladi va oldindan tayyorlangan surtma asosi aralashmasi (vazelin va lanolin aralashmasi) qo’shiladi. Oxirida suyuq parafindagi mentol eritmasini aralashtiriladi. Hovonchaning dastasi bilan surtmada chukurcha qilinib, unga adrenalin gidroxlorid eritmasi tomiziladi, so’ng unga kokain gidroxlorid qo’shiladi. U eriganidan so’ng surtma yaxshilab aralashtiriladi.