Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

 
Mavzu 24.
MAVZU 24. Kombinirlangan surtmalar. Dori moddalarning xususiyatlaridan kelib chiqib 
mo‘tadil texnologiya ishlab chiqish qoidalari. Surtmalar sifatini baholash. 
Ma’ruza maqsadi:
Kombinirlangan surtmalar. Dori moddalarning xususiyatlaridan kelib chiqib 
mo‘tadil texnologiya ishlab chiqish qoidalari. Surtmalar sifatini baholashga
oid nazariy 
ma’lumotlarni berish.
 
Tayanch atama va iboralar: 
Unguentum-surtma 
Kombinirlangan- surtma tarkibida dori modda suspension hamda emulsion holda bo’lishi
 
Dispergirlash-maydalash 
Emulgirlash- emulgator va moyni bir xil aralashishini ta’minlash

Reja: 
1. Kombinirlangan
 
tipdagi surtmalar tayyorlashda ishlatiladigan asoslar
2. Kombinirlangan tipdagi surtmalarni tayyorlash texnologiyasi asoslariga qo`yilgan 
talablar 
3. Kombinirlangan tipdagi surtmalarning umumiy tayyorlash texnologiyasi 
4. Kombinirlangan tipdagi surtmalar texnologiyasining o`ziga xosligi 
Kombinirlangan tipdagi surtmalar. 
Dori vositasining terapevtik ta’siriga tayyoriash tehnologik jarayoni jiddiy ta’sir 
ko’rsatib, bunda dori moddasining eruvchanligi, kristall holati o’zgarishiga olib keladi. 
Dorihona retsepto’ra sharoitida mo’rakkab tarkibli surtmalar uchrab to’rib, tarkibda dori 
moddasi asosda erish hususiyatiga ega bo’lib, erituvchida esa erimaslik yoki aks holatlar 
uchrab to’radi. Bunday surtma dorilarni tayyorlashda suspenzion - emulsion aralash 
to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash tavsiya etiladi. Aralash turdagi surtma dori turi bu ko’p 
fazali surtma bo’lib, uning tarkibida bir vaqtda dori moddalar erigan holda, suspenziya 
hamda emulsiya holida bo’lishi mumkin. Aralash to’rdagi surtma dorilarni tayyorlashda 

---

qatttiq fazani asosga kiritish bilan amalga oshirilib emulsiya surtmasi tayyoriash bilan 
davom ettiriladi. Bunda birinchidan qatttiq fazani moysimon surtma asosiga aralashtirilib, 
keyin emulsiya lash fazasida tarkaladi. Bundan tashqari qatttiq faza gidrofil hossaga ega 
bo’lsa,oldin suvli suyuqlikda ho’Hash bilan tehnologik jarayonini qulaylashtirish mumkin. 
Bunda suvli suspenziyani surtma asosiga aralashtirib quyidagi sistemani, yani suvli 
emulsiya, yogli suspenziya holati da amalga oshirish mumkin. 
Yuqoridagilardan kelib chikkan holda aralash to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash 
surtma tarkibiga kiruvchi dori moddasining fizik- kimyoviy hossalari hisobga olingan holda 
suspenzion hamda emulsion to’rdagi surtma dorilarni tayyoriash koidalaridan foydalaniladi 
va quyidagi tehnologik jarayonla r bajariladi: 
1.
asosni tayyoriash; 
2.
suvli faza -dori moddalarning suvli eritmasini tayyoriash; 
3.
emulsiyalash; 
4.
qatttiq dori moddalarini kiritish; 
5.
gomogenlashtirish; 
Surtmalar magistral dorixati murakkab tarkiblardan tuzilgan bo’lib, ularda dori moddalar 
asosda eritilib, kukunsimon holda va dori moddalarning suvli eritmalari holida aralashib kelishi 
mumkin. Bunday murakkab tizimli tarkibni tayyorlash oddiy tizimdagi surtmalar texnologiyasi 
prinsipida olib boriladi. 
Комбинирланган 
суртмалар 
тайёрлашда, 
кo’п 
компонентли 
суртмалар 
технологиясига амал қилинади, тайёр суспензион, эмульсион еки гомоген суртмалар энг 
охирида аралаштирилади, бу o’з навбатида суртманинг турғунлигини таъминлайди. 
57
Rp.: Unq. Acidi borici 3% 25,0 
Liq Burovi 5,0 
M.f.unq. 
D.S. Zamburug’li teri kasalliklarida 
 
Yozilgan surtma suspenziya-emulsiya tipiga kiradi. 0,75 g borat kislota 0,5 g vazelin moyi 
bilan disperclanadi, shundan so’ng vazelin bilan eziladi. Tayyor surtmaga oz-ozdan Burov 
suyuqligi qo’shib aralashtiriladi, bunda dagal emulsiya hosil bo’ladi. Shu sababli surtilganda 
antiseptik va sovituvchi ta’siri tezroq ruyobga chiqadi. 
Rp.: Mentholi 
Cocaini hydrochloridi aa 0,1 
Sol.Adrenalini hydrochloridi 1:1000 qtt XX 
Zinci oxydi 0,5 
Lanolini 
Vaselini aa 10,0 
Ol.vaselini 5,0 
M.f.unq. 
D.S. 
Mentol yog’da eriydi, uni surtmaga eritma tipida kiritiladi. Kokain va adrenalin 
gidroxlorid suvda eriydi: ularni emulsion surtma tayyorlash koidasi buyicha kiritiladi. Rux oksid 
suvda ham, yog’da ham erimaydi, uni trituratsion surtmalar tayyorlash koidasi buyicha 
qo’shiladi. Mentolni suyuq parafinda chinni kosachada sekin qizdirib eritiladi. Rux oksidini 
mayda kukun qilib bir necha tomchi mentolli eritma tomizilib eziladi va oldindan tayyorlangan 
surtma asosi aralashmasi (vazelin va lanolin aralashmasi) qo’shiladi. Oxirida suyuq parafindagi 
mentol eritmasini aralashtiriladi. Hovonchaning dastasi bilan surtmada chukurcha qilinib, unga 
57
Lloyd V.Allen, Gavrilov A.S. Farmatsevtichesaya texnologiya izgotovleniya lekarstvennыx preparatov.-
«GEOTAR-Media».- Moskva.-2014. (511 bet)

---

adrenalin gidroxlorid eritmasi tomiziladi, so’ng unga kokain gidroxlorid qo’shiladi. U eriganidan 
so’ng surtma yaxshilab aralashtiriladi.