Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Quruq usulda tozalash 
Donlar turli chiqindilardan tozalangandan so‘ng ularning ustki 
qatlamiga qo‘shimcha ishlov berish tavsiya etiladi. Chunki donni sirtqi 
qismiga va mikroorganizmlar yopishgan bo'ladi. Transportda tashish 
jarayonida don yuzasiga mineral, organik va mikroflora, shuningdek 
ustiga chang qo'nadi. Bundan tashqari ular bir -biri bilan ishqalanishi, 
urilishi natijasida donning meva qobiqlari ko‘chib ketadi. Donni saqlash 
jarayonida yog‘in-sochin va namlik ta’sirida uning ustki qatlamida turli 
mog'or zamburug‘lar rivojlanib, mikrotoksinlar paydo bo‘ladi. Donning 
ustki qatlamini ana shunday zararli moddalardan va changdan tozalash 
uchun unga quruq ishlov beriladi. Donga ishlov berishdan asosiy maqsad 
- un- dagi kul moddasini kamaytirish (0,03-0,04 %) hisoblanadi. Bunda 
don yuzasini tozalash uchun gorizontal ishlov beruvchi mashinada 
amalga oshiriladi. 
51-rasm. Don yuzasini tozalash uchun gorizontal ishlov beruvchi 
mash in a 
130

---

Ikkinchi bosqich 
- donga sovuq suv bilan ishlov berilib donning 
namligini suniy ko‘tarish (GTO) 
ho‘l ishlov berish deb 
ata ladi. 
Un va yorma zavodlarida doniarning boshlang‘ich tarkibi o‘z - 
gartirilib, ular texnologik talablarga mos bo'lishi uchun sovuq va issiq 
suv, bilan (GTO) ishlov beriladi. Korxonalarga keltirilgan donning 
namligi o‘rtacha bo‘lib, endosperm va qobig‘i turli mexanik tuzilishga 
ega, agar ularga suv bilan ishlov berilmasdan mahsulot ishlab chiqarilsa, 
uning sifati past bo‘ladi. Bu bosqich intensiv namlovchi, yuvuvchi 
mashinalarda amalga oshiriladi. 
52-rasm. Don yuvish uskunasi 
Yuvish mashina bir necha funksiyani bajaradi: donni yuvish, ye ngil 
va mineral aralashmalarni ajratib, GT1 jarayoni ta’sirida donning tarkibi 
tubdan o‘zgarib, uning namligi ortadi. Donga sovuq konditsion usulda 
ishlov berilganda uning hajmi tez kattalashib ketadi, ayniqsa, uning 
namligi 14-16 % bo‘lganda texnolog donni namlash jarayonini tartibga 
solish bilan uning hamma xususiyatlarini o‘zgartirib, maksimal miqdorda 
un va yorma mahsulotlari ishlab chiqarishda texnologik va iqtisodiy 
samaradorlikka erishadi. 
131

---