Donni saqlash va birlamchi qayta ishlash texnologiyasi

CHegaralangan konditsiyalar. Davlatga sotiladigan don va urug‘larning sifatini pasayishi me’yor bilan cheklangan bo‘lib, chegaralangan konditsiya deb aytiladi. Bu me’yorlar oxirgi ko‘rsat-kich bo‘lib, don qabul qiluvchi korxonalar tomonidan maxsus rux-satnomaga binoan qabul qilinadi. Agar donning sifati chegaralan-gan konditsiyadan past bo‘lsa, u vaqtda don qabul qiluvchi korxona-lar maxsus ruxsatnoma bo‘yicha qabul qilinishi mumkin. Don sotib olish rejasiga ko‘ra quyidagi kamchiliklari bor bo‘lgan donlar qabul qilinmaydi: har xil yomon hidlari bo‘lib, qizib sasiydigan shamollatganda hidlar yo‘qolmaydigan (benzin, kerosin); urug‘lar aralashmasi tarkibida 1% dan ko‘p mayda toshlar mavjud, don uyumlari aralashmasi tarkibida unib chiqqan donlar miqdori 5% dan yuqori bo‘lsa va boshqalar. Asosli chegirish konditsiyadan sifat bo‘yicha chetlanish yoki o‘zgarishlarga yo‘l qo‘yilsa, u vaqtda asl va pulli chegirish hamda qo‘shish qo‘llaniladi (4-jadval).
Asl chegirish va qo‘shimcha belgilash ikkita asosiy sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha ya’ni namlik va begona aralashma bo‘yicha belgilangan. Don qabul qiluvchi korxonalarda yuqori namlik va ifloslanish darajasi asosli konditsiyadan yuqori bo‘lgan donlar asl chegirishni donlarning fizik og‘irligi qo‘llanishi orqali amalga oshiriladi. Agarda keltirilayotgan donlar namligi va ifloslanishi bo‘yicha asosli konditsiyadan yaxshi tomonga farq qilsa, u vaqtda asl qo‘shimcha qo‘shishda donni fizik og‘irligi qo‘llaniladi. Farqning kattaligi asosli konditsiyaga nisbatan 0,1% aniqlikda hisoblanadi, shuning uchun namlik va begona aralashma ko‘rsatkichlari jamlanadi, umumlashda 0,05 va undan yuqorisini 0,1% deb qabul qilinadi. Asl chegirish va qo‘shimcha qo‘shish namlik va begona aralashmalarni sifatini o‘zgarishiga qarab, 0,1% aniqlikkacha hisoblab chiqiladi. Asl chegirish va qo‘shimcha qo‘shishni umumiy o‘lchami quyidagicha hisoblanadi. Faraz qilaylik namlik bo‘yicha chegirish 1,55%, yaxlitlansa 1,6%, begona aralashma bo‘yicha esa 1,13%, yaxlitlansa 1,1%. Umumiy asl chegirish 2,7% ga teng bo‘ladi. Endi taxmin qilib ko‘radigan bo‘lsak, namlik qo‘shimcha 0,2% ni tashkil qilsa, u vaqtda asl chegirish 1,5% ko‘p soni oz son bo‘lgan ayirmasiga teng bo‘ladi (1,7-02+1,5).
4-jadval