Don va don mahsulotlari iste’mol qiymatini oshirish usullari

Bug’doy doni anatomik qismlarining o’zaro nisbati. Bug’doy doni anatomik qisu mlarining vazniga ko’ra o’zaro o’rtacha nisbati quyidagicha: meva va urug’ po’sti 4,5-6,5 %, aleyronli qatlam 6,5-9,5 %, murtak 1,5-3,0 %, mag’iz 83-85 %. Ammo ko’rsatilgan qismlar orasidagi nisbat sezirlarli darajada o’zgarishi mumkin. Tashqi belgilariga ko’ra yetarli to’liqlikdagi don mag’zining miqdori 77 % dan 87 % gacha o’zgarishi mumkin, bu esa o’z navbatida, navli un tortishda mahsulot chiqishiga ta’sir ko’rsatadi.
Turli xil bug’doy doni vazniga ko’ra o’zaro nisbati

		Qismlarning vazniga ko’ra nisbati, quruq moddaga nisbatan % hisobida
Bug’doy	Yiriklik (qiymat)	Mag’iz	Murtak qalqoncha bilan	Po’st va aleyronli qatlam
Qizil donli bahorgi	O’rtacha Yirik Kichik	79,78 82,23 77,02	2,72 3,15 2,45	17,50 19,96 15,12
Qizil donli kuzgi	O’rtacha Yitik Kichik	79,73 81,10 78,06	2,64 3,05 2,20	17,63 18,96 16,37

Oliy naturali bug’doy donning hajmiy og’irligi 785 g/l .dan ortiqcha bo’ladi, yuqori naturali donning hajmiy og’irligi 765-784 g/l. gacha o’rtacha naturali don 725-764 g/l , past naturali donning hajmiy og’irligi 725 g/l past bo’ladi.

Bug’doy doni pishib yetilmagan, sovuq urgan yoki toshbaqa-kana bilan zararlanganligi sababli 600 g/l dan 650 g/l gacha hajmiy og’irlikda bo’lsa uning qiymatidan 15 % chegirilib qolinadi. 600 g/l dan past hajmiy og’irlikqayd etilganda uning qiymatidan 30 % chegirilib qolinadi.
Bug’doy doning o’rtacha kimyoviy tarkibi (% larda )

Ekin	Suv	Oqsil	Moylar	Uglevod	Klechatka	Kul
Yumshoq bug’doy Qattiq bug’doy	14,0 14,0	12,0 13,8	1,7 1,8	68,7 66,6	2,0 2,1	1,6 1,7

Ekin	Suv	Oqsil	Moylar	Uglevod	Klechatka	Kul
Yumshoq bug’doy Qattiq bug’doy	14,0 14,0	12,0 13,8	1,7 1,8	68,7 66,6	2,0 2,1	1,6 1,7

Jadval ma’lumotlariga qo’shimcha sifatida shuni ta’kidlash lozimki, bug’doy donining kimyoviy tarkibi tuproq-iqlim sharoitlari, agrotexnikaviy ishlov berish va bug’doy naviga qarab, muayyan darajada o’zgarishi mumkin.

Kleykovina. Bug’doy unining nonbolik xususiyatlari, asosan, kleykovina miqdori va sifati bilan baholanadi. Kleykovina miqdori va sifati deganda – bug’doy xamirini suvga yuvulgan , suvda erimaydigan oqsildan tashkil topgan, gidratlangan gel- rezinasimon massa tushuniladi. Bug’doy kleykovinasi miqdoriga qarab sinflarga bo’linadi:
1-sinf – kleykovina miqdori 28 % dan kam bo’lmagan va sifati II guruhdan past bo’lmagan bug’doy;
2-sinf –kleykovina miqdori 25 % dank am bo’lmagan
3-sinf kleykovina miqdori 22 % dank am bo’lmagan
Agar klekovina miqdori 22 % dan kam, sifati II guruhdan past bo’lsa, bunday bug’doy ,,sinfsiz’’ deyiladi.
Kleykovina sifati quyidagi ko’rsatkichlar bilan tavsiflanadi:
--rangi (oqish, kulrang qoramtir );
-mexanik xususiyatlari:
a) cho’ziluvchanlik, ya’ni ma’lum uzunlikgacha uzulmasdan cho’zilish xususiyatlari;
b) elastiklik, ya’ni cho’zilganda o’z holati va formasiga qayta olish xususiyati bo’ladi.