Don va don mahsulotlari iste’mol qiymatini oshirish usullari

Nonning oqsillik qiymatini oshirish yo’llari. Oqsil moddalar inson ozуqasida muhim o’rin egallaydi. Taomlardagi oqsillar organizmdagi hujayralarning yangilanishi va tiklanishini ta`minlaydi. U organizmda muhim vazifalarni bajaruvchi fermentlar va gormonlar tarkibiga kiradi. Oqsillarning aminokislota tarkibi, ulardagi almashinmaydigan aminokislotalar miqdori (izoleysin, leysin, lizin, metionin, triptofan, treonin va valin) katta ahamiyatga egadir. Ulardan lizin, metionin, triptofanlar kamyob aminokislotalardir.
Almashinmaydigan aminokislotalar orasida eng muhim bo’lib lizin hisoblanadi. Iste`mol qilinadigan mahsulotlar tarkibida lizin kamligi gemoglobin tarkibidagi eritrositlar miqdorining kamayishiga sabab bo’lib, qon aylanishining buzilishiga olib keladi. Triptofan va metionin ning miqdoriga ham alohida ahamiyat beriladi.
Zamonaviy nuqtai nazardan alohida oziq-ovqat mahsulotlarini tarkibidagi aminokislotalar miqdori qanchalik talabga javob berishini aniqlash uchun etalon sifatida ideal oqsil tushunchasi qabul qilingan. Bunday oqsilning 1 gramida quyidagi aminokislotalar mavjud (mg. da): izoleysin 40, leysin 70, lizin 55, metionin va sistinning jami 35, fenilalanin va tirozinning jami 60, triptofan 10, treonin 40 va valin 50. Ko’rinib turibdiki, ideal oqsilning tarkibida almashinmaydigan aminokislotalar bilan bir qatorda 2 ta almashinadigan aminokislota ham kiradi: sistin (metionin bilan birgalikda) va tirozin (fenilalanin bilan birgalikda). Bu ikki juftning har biri birgalikda inson organizmida ma`lum vazifani bajarsa kerak.
Hayvon oqsillari (tuxum, sut, mol, parranda va baliq go’shtining oqsillari) aminokislota tarkibi bo’yicha o’simlik oqsillariga, ayniqsa, don, un va non oqsillariga qaraganda ideal oqsilga yaqinroqdir. SHuning uchun insonning bir kunlik umumiy oqsilga bo’lgan ehtiyojidan tashqari hayvon oqsiliga bo’lgan ehtiyoji ham hisobga olingan (15-jadval).
Biz shartli ravishda odam bir kunda 300 g «O’zbekiston» qolipli bug’doy nonini, 100 g «Prezident» nonini va 100 g «Qatlama» patirini, hammasi bo’lib 500 g non mahsulotlarini iste`mol qiladi, deb qabul qilgan edik. Bu non mahsulotlari tarkibidagi inson organizmi ehtiyojini qondirish uchun kerak bo’lgan oqsillar va aminokislotalarni miqdori hamda bu miqdordagi moddalar inson organizmini ehtiyojini qondirish darajasi to’g’risida ma`lumotlar jadvalda keltirilgan.