Don va don mahsulotlari iste’mol qiymatini oshirish usullari

Nonning oziqaviy qiymatini oshirish uchun meva-sabzavot mahsulotlarini qo’llash. ßrim tayyor xamir mahsulotlari xossalariga meva-sabzavotlar va ularni qayta ishlash yo’li bilan tayyorlangan mahsulotlarning ijobiy ta`siri to’g’risida V bob 3-§da ma`lumotlar keltirilgan edi. Ularni muvofiq miqdorda qo’llash natijasida, non mahsulotlarining hajmini oshirish, mag’zining yupqa pardali g’ovaklikka ega bo’lishi, qobig’ining sariq-jigarrangligi va nonning xushta`m hamda xushbo’yligini ta`minlash uchun qo’shimcha imkoniyatlar yaratiladi. SHu bilan bir qatorda, nonning tarkibi yengil xazm bo’ladigan qandlar, organik kislotalar, makro- va mikroelementlar (K, Na, Ca, P, Mg, Fe), vitaminlar (S, V, V, V, RR), pektin va oziqaviy tolalar bilan boyitiladi. SHularga asoslanib, bugungi kunda novvoylik korxonalarida olma sharbatli non va batonchalar, mevali bulka, olmali shirmoy bulka, qovoq sharbati qo’shib tayyorlangan «Toshkent» noni va «Osiyo» batoni, qovoq pyuresi, sharbati qo’shib tayyorlangan «Bardam» va «Barakali» kabi yangi mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda.
Nonning ta`mi, hidi va boshqa organoleptik xossalari. Nonning oziqaviy qiymatiga ta`sir etuvchi bu ko’rsatkichlarni yaxshilash yo’llari. Non va non mahsulotlarining sifatiga ularning organoleptik (sensorlik) yo’li bilan aniqlanadigan xossalari ham ta`sir etadi. Nonning xossalarini organoleptik baholash jarayonida ularning ta`mi, hidi va teksturasiga e`tibor beriladi.
Ta`m sezgisi tilda joylashgan reseptorlar yordamida qabul qilinadi. Nonning ta`mi faqat uni chaynash vaqtida sezilishi mumkin. xid sezgisi burun bo’shlig’ining yuqori qismida joylashgan hid bilish reseptorlari bilan qabul qilinadi.
Non mahsulotlarini teksturasi iste`molchi tomonidan organoleptik tarzda qabul qilinadi, shuning bilan birga uning sifati va holatini baholashda ham hisobga olinadi. Nonning tashqi ko’rinishi, shaklining muvofiqligi, qobig’ining holati va bo’yalish darajasi, mag’zining g’ovakligi va rangini baholashda ko’rish organi ham ishtirok etadi. Sezish organlari yordamida qabul qilingan va baholangan non xossalari kompleksidan kelib chiqib, iste`molchi tomonidan uning sifati baholanadi.
Nonning ta`mi. Organoleptik usulda ta`mni to’rt asosiy turga - shirin, nordon (turush), sho’r va achchiqga ajratish mumkin. Nonning shirinlik darajasi nondagi qoldiq qandlar miqdori bilan bog’liq bo’ladi. Bu ko’rsatkich esa unning qand hosil qilish qobiliyati, xamirdagi bijg’ituvchi mikrofloraning faolligi, ayniqsa, xamirga solinadigan shakar miqdori bilan bog’liq.
Nonning nordonligi (turushligi) uning tarkibida mavjud bo’lgan kislotalar miqdori va xususiyatlari, ayniqsa, sut va sirka kislotalar miqdori bilan belgilanadi. Ma`lum bir kislotalilik darajasida nonda sirka kislotasining ulushi qanchalik ko’p bo’lsa, nonning turushligi shunchalik seziladi. Nonning sho’r ta`mi xamirga solinadigan tuzning miqdori bilan belgilanadi. YUzasiga tuz sepiladigan mahsulotlarning sho’rligi yaqqol sezilib turadi.
Nonda achchiq ta`m, odatda, sezilmaydi. Uning paydo bo’lishi sifatsiz xom ashyolarni ishlatish natijasidir. Bu ta`m mog’orlangan yoki dimiqqan dondan tortilganda unni, achigan yog’lar va shu kabi mahsulotlarni non ishlab chiqarishda qo’llash natijasida kelib chiqadi. Qobig’i kuygan nonni chaynaganda ham achchiq ta`m seziladi.
Nonning hidi. Mahsulotning hidi yoki xushbuyligini belgilovchi moddalar u yoki bu darajada uchuvchi xususiyatga ega. Ularni aniqlashning birdan-bir yo’li mahsulot yuzasidagi havoni bevosita hidlashdir. Bugungi kunda novvoylik sanoati mahsulotlarida 280 dan ortiq hid hosil qiluvchi moddalarning mavjudligi aniqlangan.