Don va don mahsulotlari iste’mol qiymatini oshirish usullari

Makaron maxsulotlari
Makaron maxsulotlari — bu bug’doy unidan tayyor­langan xamirga naychasimon, ipsimon, lentasimon va Xar xil boshqa shakllar berib quritilgan maxsulot Xisoblanadi.
Makaron maxsulotlari qatgiq bug’doydan olinadi- -gan maxsus qupchatka unidan tayyorlanadi. Makaron ishlab chiqarish asosan kuyidagi jarayonlarni uz ichi­ga oladi: xom ashyoni tayyorlash, xamir tayyorlash, shakl berish, quritish, tayyor maxsulotni sovutish va joy- lash. Bu jarayonlarning xar biri maxsulot sifatiga ma’lum darajada ta’sir ko’rsatadi.
Makaron maxsulotlarining assortimenta va iste’­mol xususiyatlari. Makaron maxsulotlari qaysi nav­li undan tayyorlanganligiga qarab oliy nav va bi­rinchi navlarga bo’linadi. Agar ularni tayyorlashda ta’m beruvchi moddalar yoki boyituvchi maxsulotlar kushilsa, unda nav ko’rsatkichi yoniga kushilgan ku- shimchaning nomi xam kushib aytiladi. Masalan, tu- xumli oliy nav, sutli oliy, tomatli 1-nav va xoka- zo.
Makaron maxsulotlarining xaR bir navi shakliga starab turtta tipga bo’linadi: naychasimon, lentasi- mon, ipsimon va shakldor maxsulotlar.
Naychasimon maxsulotlar. Naychasimon makaron max­sulotlari shakli va uzunligiga qarab 3 ta kichik tipga bo’linadi: makaronlar. rojki va yupka parrak holida- gi maxsulotlar.
Makaronlar — naychasimon, to’g’ri kesilgan, uzun- lari 30 sm dan ortiq kaltalari esa 15—30 sm bo’la­di.
Rojki — naychalar bukilgan yoki to’g’ri, 1,5—4,0 sm uzunliqaa bo’ladi.
Yupka parrak (perya) — naychalar kiyalatib kesil­gan, uzunligi 3—10 sm.
Bu maxsulotlar diametrinipg ulchamlariga qarab xam turlarga bo’linishi mumkin. Ularda diametrining ulchamlari 4 mm dan 7 mm gacha bo’ladi.
Lentasimoi maxsulotlar. Bu tipdagi makaron max- sulotlariga ufalar kiradi. Ugra cheglari to’g’ri, tulkin- simon kirkilgan, uzi sillik yoki taram-taram bo’lishi mumkin. Uzunligiga kura ugra kalta — kamida 2 sm va uzun — kamida 20 sm bo’ladi. Ugraning kal i ili gi 2 mm dan oshmasligi, kengligi esa kamida 3 mm bo’lishi kerak
Ipsimon maxsulotlar (vermishel). Uzunligiga qarab vermishel kalta — kamida 2 sm. uzum kamida 20 sm bo’ladi. Kesimining ulchamiga qarab vermishel juda ingichka — 1,2 mm gacha, oddiy — 1.5 mm gacha bo’ladi.
Shakldor maxsulotlar. Bunday makaron maxsulot­lari alifbo, yo’lduzcha, tishi gshshirakcha, chiganoq don va boshqa shakllarda ishlab chiqariladi.
Makaron maxsulotlari boshqa don mahsulotlaridan yuqori ozuqaviy qiymatga ega ekanligi bilan ajralib turadi. Makaron maxsulotlari tarkibida oqsil miqdori 9—13, uglevodlar — 75—79, yog’lar — 0,9—1,2 mineral moddalar — 0,6 foizni tashqil etadi. Shuningdek ular tarkibida V,, V,, RR na boshqa vita­minlar xam uchraydi. Ayniksa 'tuxum, sut, tomat va boshqa boyituvchshtar kushilgan makaron maxsulotlari yuqori tuyimlilikka egadir.
Makaron maxsulotlarining sifat eksnsrtizasi va ularni saqlash. Makaron maxsulotlarining asosiy or­ganoleptik ko’rsatkichlariga rangi, sirtining xolati, sindirib ko’rilganda kesimining xolati, shakli, xidi va ta’m ko’rsatkichlari kiradi. Ularning fizik-kimyo­viy ko’rsatkichlariga esa ularda uvoq si nik parchalar, shakli uzgargan maxsulot miqdori, namligi, nordon­ligi kabi ko’rsatkichlari kiradi.
Makaron maxsulotlarining ranga un rangiga moe bo’lib, och-sargish rangdan kungir ranggacha bo’ladi. Agar makaron maxsulotlari ga kushimcha xom ashyolar kushil­gan bo’lsa, ularning rangi xam shu xom ashyo rangiga moe ravishda uzgaradi. Makaron maxsulotlarida yaxshi korishmagan, nukta-nukta va xol-xol joylari bulmas­ligi kerak
Makaron maxsulotlarining sirti silliq bo’lishi kerak ozrokkina gadir-budir bo’lishiga yo’l kuyila- di, lekin korishmagan xamirdan nishona xam bo’lishi mumkin emas.
Sindirib ko’rilganda kesimining xolati shishasi­mon xamda naychasimon maxsulotlar devorchalarining Kalinligi 1,5 mm dan ortmasligi kerak
Ta’mi va xidi makaron maxsulotlariga xos, achchik- liq nordonlik sezilmasligi, mofop xidi va boshqa begona ta’m va xidlar bulmasligi kerak
Makaron maxsulotlari kaynatib pishirilgandan keyin shaklini saqlab kolishi, kayishkoq yumshok bo’lishi, yopishkok bulmasligi, dumaloqaanib kolmas- ligi, xajmi esa kamida 2 baravar ortishi kerak Pi- shirilgan suv xam loyqa tortib k°lmasligi kerak
Namlik makaron maxsulotlari uchun asosiy ko’rsat- kichlardan biridir. Bu ko’rsatkich ko’plab makaron max­sulotlarida 14 foizdan oshmasligi kerak
Makaron maxsulotlarining xamma turlari uchun nor­donlik 4° dan ortik bulmasligi kerak Bundan faqat tomat maxsulotlar kushib olingan makaron maxsulot­lari mustasnodir. Ularda nordonlik 10° gacha bo’lishi­ga yo’l kuyiladi.
Makaron maxsulotlarining tashqi ta’siriga chi- damliligi yoki singuniga kadar necha gramm kuch ko’tara olishi xam asosiy ko’rsatkichlardan biri xisoblanadi. Bu ko’rsatkich faqat naychasimon makaronlar uchun xa- rakterlidir.
Makaron maxsulotlarida uvok va singan makaron bo’lakchalari miqdori xam standart talabi bo’yicha che- garalanadi. Masalan, tarozida tortib sotiladigan ma- karonlarning oliy navlarida singan makaron bo’lak- chalarining miqdori 7 foizdan, 1-navli makaronlar- da esa 10 foizdan ortik bulmasligi kerak Uvalanib ketgan makaronlar miqdori esa xar ikkala nav uchun xam 2 foizdan ortmasligi talab etiladi.
Makaron maxsulotlarida chaet zarrachalari holida- gi metall aralashmalari miqdori 1 kg maxsulotda 3 mj dan ortiq bulmasligi kerak
Makaron maxsulotlarining ombor zararkunandala- ri bilan zararlanishiga hm yo’l kuyilmaydi.
Makaron maxsulotlarini kuru*;, toza binolarda, xavoning xarorati 30°S dan, nisbiy namlik esa 70 foizdan ortik bulmagan sharoitda saqlash tavsiya eti­ladi. Yuqori nisbiy namliqaa saqlangan makaron max­sulotlari tezda nam tortib, mogorlay boshdaydi. Bu esa ularning sifatining pasayishiga sabab bo’ladi. Ku- lay sharoitda makaron maxsulotlarini!ir kafolatlan- gan saqlash muddati bir yil qilib belgilangan. Boyi- tuvchilar kushib ishlangan makaron maxsulotlarining saqlash muddati esa 2 oygacha qilib belgilangan