Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

1 Диваш тийнинг 
ал-Ж арроз(га 
ёзилган 
м актуби 
Т ож икистон
археологлар и том онидан 1933 йилда М ур цалъасини (^азиётганлари-
да топилган эди . 
Б у м ак туб акад. И. Ю. Крачковский 
том онидан
та р ж и м а ва тадк;иц цилинган. ^ ар ан г: Д ревний арабский докум ент
из Средней Азии (Танланган асарлар. I ж илд. М .— Л ., 1955, 182—
212- б етл ар ).
18

---

ки л в б, у л ар н и т а л а д и . К а тта у л ж а ол ган ф ар го н ал н к - 
л а р уз и сте^ ко м л ар и га цайтиб кетдилар. М услим ибн 
Абу С аи д ф а р г о и а л и к л а р г а ц арш и юриш та ш к и л ^илди. 
Ф а р г о н а л и к л а р г а ^ о ^ о н
бош чилигидаги ту р к л а р ёр- 
д а м г а келиб, М услим а с к а р л а р и н и н г о р ц ад аги ^и см л а- 
рига ^УЖУМ ^ и л д и л а р ва к а т т а у л ж а о л д и л ар . Т арти б- 
сиз р ав и ш д а чекинган а р а б л а р н и 20 минг турк Ф ар го н а 
л а ш к а р и т а ъ ^ и б остига олди. У ла р М услимни Х уж анд - 
д а н С а м а р ^ а н д г а ч а т а ъ ц и б ^и л д и л ар . Кейинги уриниш- 
л а р д а н н а т и ж а чицмади. М услим урнига Хуросон хукм- 
до'рн цилиб А ш рос ибн Абдуллох; ас-С улам и й (727— 
729) тай и нланди .
Анча м у в аф ф ак;и ятси зл и клард ан сунг а р а б л а р М ова- 
роунна>;рнинг б уйсунм аган а^олисига к;арши я н а юриш 
б о ш л ад и л а р . П одш о Г у р ак 723 й и л д а ё ^ а р а б л а р дукм- 
ронлигини тан олиш га м а ж б у р булган эди. Б и р о ^ мус- 
т а ^ и л л и к учун х а л ц ^ а р а к а т и т у х т а м а г а н эди. Хуро- 
соннинг янги тай и н л а н ган ^укм дори ш а ^ а р а м а л д о р л а р и
так л и ф и билан 
М о в ар о у н н а ^ р д а 
а р а б ^окимиятини 
м у с т а ^ к а м л а ш ва сугд л арн н хо ти р ж ам этиш учун ислом- 
нн цабул ^н л г ан л а р н и н г барчаси н и ^у^уций ж и ^ а т д а н
а р а б л а р б и л ан тен глаш ти ри ш , 
яъни у л а р д а н
ж у з ь я
ундириш ни ту хтати ш га j^apop ^илди. Н а т и ж а д а деэдон- 
лар н и н г к$п цисми у з л а р и г а тобе б улган о д а м л а р б и ­
л а н бирга исломни ^ а б у л к и л д и л ар
Уша д а в р д а г и м а в ж у д б улган о д атга кура м у с у л ­
мон б у л га н л а р уз ж а м о а л а р и д а н чициб, а р а б л а р н и н г
у р у г-^ а б и л а тузум и га ки ри ш ар 
в а а р а б л а ш к а р и г а
цуш и ларди . Ш ун д ай ^илиб, С угдд а а р а б ^у к м д о р л а р и - 
нинг мавк;еи тобора м у с т а ^ к а м л а н д и . И слом ни ^ а б у л
к и л м а г а н
1
\Ишло^ ж а м о а с и н и н г д олга н а ъ з о л а р и эса, 
битим асосида бу ж а м о а л а р г а солинган солицнинг хам- 
масини ту л а ш г а кодир э м а с эди л ар . Б у ^ол а р а б >;укм- 
д орларин и н г хази н аси б уш аб к;олишига ва молнявий 
тан ц и с л и к б ош л ан и ш и га олиб келди.
Г у р ак сугд л арн и н г хи р о ж т у л а ш д а н бош тортаётган - 
ли к л ари н и , битимга 
к у р а м а ж б у р и я т л а р н н
б а ж а р и б
булм асли гин н Аш росга х а б а р цилди. Б у х о р о л и к де^- 
р^онлар б ундан буён солик; т у л а м а й д и л а р , «чунки у л а р
а р а б (мусулмон) б улд и л ар, з^атто м а с ж и д ^у р м о в д а - 
л ар» деб ёзган эди у. Хирож й игувчилар бошлиги 5^ам