Doim yashil sarv Sharq biotasi, platikladus

1.1 MANZARALI NINABARGLI DARAXTLAR

Oddiy archa (Juniperus communis).Sarvidoshlar oilasiga mansub balandligi 12-18 m, diametri 25-40 sm keladigan, shox-shabbasi tuxumsimon shakldagi daraxt. Poʻstlogʻi qizgʻish- sariq rangda yoki qoʻngʻir-kul rangda, yupqa poʻst tashlab turadi. Kurtaklari 0,3 sm uzunlikda boʻlib, tangachasimon ninabarglar bilan qoplangan. Novdalari ingichka, uch qirrali. Ninabarglari qirrali, novdada 3 tadan boʻlib, doira shaklida joylashgan.Ninabarglarining yuz tomonida yoriqchalar va mum qavati boʻlganligidan oqish koʻrinadi, orqa tomoni yaltiroq, uzunligi 1-1,5 sm, eni 0,6-1,5 sm gacha boʻlib, tubi boʻgʻimli. Ninabarglari daraxtda 4 yilgacha saqlanadi. Oddiy archa bir uyli, ayrim jinsli. Otalik qubbalari boshoq shaklida, sargʻish boʻlib, sohta tangachalardan tuziladi, bu tangachalar ichida 3-7 tadan changdon bor. Qubbalar kuzda hosil boʻladi, oval shaklda, boʻyi 3-4 mm, sariq rangda. Onalik qubbalari yashil kurtakka oʻxshaydi va uchta oqish urugʻkurtakli bir nechta tangachadan iborat boʻlib, bir yil ilgari hosil boʻladi.
Oddiy archa aprel oyida changlanadi. Onalik qubbalari shamol vositasida changlanadi. Urugʻchisi urugʻlangandan keyin urugʻ tangachalar oʻzaro qoʻshilib oʻsib, shirali qubba – “yumshoq meva” hosil qiladi. Kelgusi yili qubbalar etli boʻlib yetilib, havorang qavatga oʻralib oladi va qora- koʻkish rangga kiradi. Ichi 1-3 urugʻli, yashil-qoʻngʻir rangli, smolali, shirin etli boʻladi. Qubba ikkinchi yili yetiladi. Urugʻi choʻzinchoq, qalin poʻstli, uch qirrali, qoʻngʻir rangda, smolali bezlari bor. Uzunligi 3,5-5 mm, eni 2-3 mm. 1000 dona urugʻining ogʻirligi 18 g keladi. Bir kilogrammda 12600 dona urugʻ boʻlishi mumkin.
Oddiy archa urugʻdan koʻpayadi, lekin urugʻi tinim davriga ega ekanligidan juda sekin unib chiqadi. Kuzda sepilgani kelgusi yili bahorda, bahorda sepilgani esa keyingi yilning bahorida unib chiqishi mumkin. Uni parxish qilib, qalamchadan va payvandlab ham koʻpaytirish mumkin.