Доцент, б ф. н. Ў. Э. Хўжаназаровнинг “Ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ва уни муҳофаза қилиш. Экологик таълим ва тарбия”

1-jadval

Bioxilma-xillikning boyligi

№	Tiplar	Turlar soni	%
1	Baktriyalar	1942	7,19
2	Viruslar	200	0,7
3	Soda organizmlar	870	3,2
4	Yassi chuvalchanglar	300	1,1
5	Yumaloq chuvalchanglar	930	3,4
6	Mollyuskalar	140	0,5
7	Bo’g’imoyoqlilar	11300	41,8
8	Umurtqalilar	664	2,5
9	Suv o’tlari	2008	7,4
10	Yuqori o’simliklar	4146 4500	15,3 16,6

O’zbekiston asosiy tabiiy-hududiy majmuasi florasining

xilma-xilligi

2-jadval

Majmualar		Maydoni km^2		%		Turlar soni
Cho’llar	Qumli cho’llar Taqirlar Shag’alli cho’llar Sho’rxok cho’llar		9870 13185 1700 1310		22 29 4 3		320 400 566 304
Namlangan maydonlar	Daryo qayirlari va ko’llar		1541,3		3,5		285
Dashtlar	Tog’oldi yarim cho’l Tog’ quruq dashtlari		459 365		1 0,7		1180 634
O’rmon-o’tloq dashtlar	Tog’ bargli o’rmon va butazorlar Archazorlar		218 85,6		0,4 0,2		248 235

О‘zbekiston Respublikasi hududida 4,5 mingga yaqin yovvoyi о‘simlik va 2000 dan ziyod zamburug‘ turlari mavjud. Shundan 577 tasi dorivor, 103 turi bо‘yoqbop, 560 turi efir moyli о‘simliklar hisoblanadi. Ular orasida jiddiy muhofazaga muhtoj kо‘pgina kamyob, endem va relikt turlar ham bor. Bunday turlarning soni 400 ta atrofida bо‘lib, ular О‘zbekiston florasining 10-12 % ini tashkil etadi.

Aholining tabiatga notо‘g‘ri munosabati ham о‘simliklarning kamayib ketishiga sabab bо‘lmoqda. Ayniqsa, keyingi yillarda qizil lola, sallagul, shirach va shunga о‘xshash nafis gulli о‘simliklarning juda kamayib ketganligining guvohi bо‘lib turibmiz.

О‘simlik turlarini saqlash va muhofaza qilish uchun 1979 yilda О‘zbekiston “Qizil kitobi” ta’sis etildi. Qizil rang - xavfli, ta’qiqlovchi va ma’n qiluvchi ramziy ma’noni anglatadi. “Qizil kitob” nabotot olamining kamyob, yо‘qolib ketish xavfi ostidagi turlari haqida mukammal ma’lumot beradi. Uning vazifasi - jamoatchilik va davlat idoralarini tabiat muhofazasi masalasiga jalb etishdan va turlar genofondini saqlab qolishga kо‘maklashishdan iborat.

О‘zbekiston florasining yо‘qolib ketish xavfi ostida turgan 163 turi “Qizil kitob”ning 1984 yilgi nashriga kiritilgan. Shuni esda tutish kerakki, “Qizil kitob” ning birinchi jildi (tomi) hayvonlar bо‘yicha bо‘lib, 1983 yilda nashr qilingan. 1998 yilga kelib, О‘zbekiston “Qizil kitobi” ga kiritilgan о‘simlik turlarining soni 301 taga yetdi. 2009 yilda nashr etilgan О‘zbekiston Respublikasining «Qizil kitobi» ga esa 321 ta о‘simlik va 3 ta zamburug‘ turlari kiritilgan.

О‘simlik dunyosini muhofaza qilish jarayonida keng omma ishtirok etgan taqdirdagina ijobiy natijalarga ega bо‘lish mumkin. Shundagina, biz kelgusi avlodlar uchun nabotot olamining bebaho boyligini saqlab qoldirgan bо‘lamiz.

Esda tuting!

Flora lotincha “flora” - gullar, bahor va yoshlikning xudosi; о‘simlik turlarinnig majmui.




Bilib qо‘ygan yaxshi!

Botanika bog‘i 1950 yilda Toshkent shahrining shimoliy-g‘arbiy qismida tashkil etilgan. Uning asoschisi botanik F.N.Rusanov hisoblanadi. Bu yerda dunyoning turli mamlakatlardan keltirilgan daraxtlarni iqlimlashtirish, О‘rta Osiyoda noyob va yо‘qolib borayotgan о‘simlik turlarini saqlash, gulli о‘simliklarni iqlimlashtirish, tropik va subtropik о‘simliklarni kо‘paytirish maqsadida tibbiy botanika, sanoat botanika, geobotanika, о‘simliklar ekologiyasi kabi ilmiy laboratoriyalar ishlab turibdi.



Nazorat savollari:
1. О‘simliklar dunyosi tabiatda qanday ahamiyatga ega?

2. Yer yuzida qancha tur о‘simliklar bor?

3. О‘zbekiston о‘simliklar dunyosida qancha о‘simliklar turi mavjud?

4. “Qizil kitob” haqida fikr yuriting.

5. О‘zbekistonda о‘simliklarni muhofaza qilish borasida davlatimiz tomonidan qanday ishlar olib borilmoqda?

1¹Peter Rillero, Dinah Zike Ecology, 2005. (126-127; 129- bet)

2^ Peter Rillero, Dinah Zike Ecology, 2005. (126-127; 129- bet)