Доц. Казаков А. Н. 2022 г

Ареаллар усули.
Ареаллар усули картографияда кенг ишлатилади (лотинча«аrea» майдон, макон, ҳудуд деган маънони англатади). Ареаллар усули билан тузилган карталар ҳам умумгеографик, ҳам мавзули карталардир. Топографик ва мавзули карталарда ўрмонзорларни,экинзорларни, қум босган ерларни тасвирлашда ареаллар усуликўп ишлатилади. Ареаллар усули кўпроқ майдон ва макон билан боғлиқ бўлганлиги учун кўпроқ ўсимлик(геоботаник),зоогеографик,ландшафт ва геоморфологик карталарни тузишдаишлатилади. Бу усул тарихий карталарда ҳам фойдаланилади.Масалан, халқ қўзғолони бўлган жойлар алоҳида ажратилиб ранглар ёки штрих чизиқлар билан чизилиб кўрсатилади.Ареаллар усулида воқеа ва ҳодисалар содирбўлаётган жойларнинг чегаралари нуқталар,чизиқларбилан белгиланиб, ичи белгилар, ранглар ёки штрихлар билан тўлдирилади.Баъзан воқеа-ҳодисаларнинг номлари ҳам ёзиб қўйилади.Бу усулда кўрсатилган воқеа ва ҳодисаларни 2 хилрангда ёки чизиқда бериш билан мазмунини бойитиш мумкин.Масалан,Ўзбекистонда пахтани экиладиган пахта навига қараб ингичка толали пахта ва оддий Толали пахта
Экиладиган ҳудудларга ажратиш мумкин.Баъзан ареаллар усули белгиларусулига ўхшаб кетади. Лекин улар бир-биридан қуйидаги хусусияти
билан фарқ қилади. Масалан,Ўзбекистонда шоли экиладиган майдонлар бирорта чегара билан(чизиқёкинуқта)ажратилиб,ичида ранг ёки белги берилсаареал усул бўлади.
Агар шоли экиладиган ерлар шартли белги ёки бадиий белги билан ифодаланса, у воқеа майдони эмас, балки ўрни кўрсатилса,
белгилар усули деб юритилади.Ўзбекистон географик атласидаги (1999) зоогеографик,ўсимлик, тупроқ карталари ареаллар усулида тасвирланган.
Шуни айтиб ўтиш керакки, ареаллар усулида миқдоркўрсаткичлар берилмайди. Баъзан сифатли ранг усули ва тенгчизиқлар усули билан тузилган карталар ареалларга ўхшаб кетиб,уларни фарқ қилиш жуда қийин. Лекин айрим ҳолларда ареаличига миқдор кўрсаткич берилиши ҳам мумкин, бу ҳолатда у бошқаусулга айланиб қолмайди. Масалан, Ўзбекистонда шўр босганерларнинг ареали чегара билан кўрсатилиб, ичига эса майдони рақамда кўрсатилиши мумкин.