Dizel yonilg’ilari. Dizel yonilg’ilari xossalari. Dizel yonilg’ilari assortimenti

Dizel yonilg’ilari.Dizel yonilg’ilari xossalari.Dizel yonilg’ilari assortimenti.
Dizel yonilg'isi traktorlar. kombaynlar, yuk va katta yuk avtomobillari va ba'zi stasionar dizellar va yengil avtomobillarni ishlatish uchun qo'llaniladi. Kclajakda ko'p yengil avtomobillarni dizel yonilg'isida ishlatish rejalashtirilmoqda. Bulling asosiy sababi dizellarda nadduv tizimining keng qoMlanilishi bo'lib. uning natijasida dvigatelning quvvati 20-40 % ortishi. aylanishlari soni esa 4000 a v l/m in gacha ortishi mumkin. Dizellarda aralashma hosil qilisli va yonilg'ining alangalanish sharoitlari benzinli dvigatellarnikidan farq qiladi. Dizellarning afzalliklari ~ katta siqish darajasi (tezyurar dizellarda 18 gacha) ni amalga oshirish imkoni mavjudligidir. Shu sababli dizcllarda benzinli dvigatellarga nisbatan yonilg'ining solishtirma sarfi 30-35 % kam. Dizel yonilg'isining tannarxi benzin tannarxiganisbatan arzon, chunki u asosan to'g'ri haydashda olinadi. Dizel dvigatellari benzinli dvigatellarga nisbatan ishonchliroq va uzoqroq muddat xizmat qiladi. Yuklanishlarning hamma diapazonida stabil tejamkorlik, yaxshi qabulchanlik va to'la qizimagan bo'lsa ham yuk ostida ishlay olish imkoniyati di/elga xos. Dizel va benzinli dvigatellar ishidagi asosiy farqlar- aralashma hosil qilish va ishchi aralashmani o't oldirish usuIlaridadir. Shu sababli dizel yonilg*ilariga qo'yiladigan talablar dizel ishlash xususiyatlaridan kelib chiqadi. Lekin dizellarni tayyorlash murakkab, gabaritlari katta. Tejamkorligi va ishining ishonchliligi bo’yicha dizellar benzinli dvigatellar bilan muvaffaqiyatli raqobat qilmoqdalar. Dizel yonilg’isining o’t olib yonib ketishi va portlash xavfi kam.
Dizel yonil}»bisi- p a r a f i n ( I ()...-/() %>), n a fte n (2 0 ..6 0 % ) va a r o ­ m a tik (1 4 ...3 0 '%>) u g le v o d o ro d la ri va u la r h o s ila la rin in g m u ra k - kab a ra la s h m a .s id ir: o’rtacha molekulyar massasi 110...230 bo'lib, 170...380 °C haroratlar diapazonida qaynab chiqadi. Avtomobil va traktor dizel lari uchun yonilg'ilar asosan gidrotozalangan, neftni to'g'ri haydab olingan fraksiyalardan, ularga katalitik krekingdan olingan yengil gazoyl qo'shib ishlab chiqiladi.
Dizellarda qisqa vaqt ichida (tirsakli val burilishi burchagi 20...25") murakkab aralashma hosil qilish va yonilg'i yonishi jarayonlari sodir bo'ladi. Dvigatel vali qanehalik tc/. aylansa, bu jarayonlarga shunehalik kam vaqt ajratiladi. Tirsakli vallar aylanishlar chastotasi teng bo'lganda dizellarda aralashma hosil qilishga va yonishga benzinli dvigatellarga nisbatan 10...15 marta kam vaqt ajratiladi.
Dizelning ishonchli. tejamkor va uzoq muddat ishlashi uchun yonilg'i quyidagi talablarga javob berishi:
• har xil haroratlarda ham silindrlarga uzluksiz uzatiIishi va dvigatclni oson ishga tushiriIishini ta’minlashi;
• yaxshi purkalishi va dvigatel silindrlarida yaxshi aralashma hosil bo'lishini ta'minlashi;
• so'xta va qatlamlarni minimal hosil qilishi hamda lining o'/i va uning yonish niahsuiotlari detallarda korroziyani va korrozion yeyilishni hosil qilmasligi kerak.
Dizel yonilg'isining asosiy ekspluatatsion ко‘rsatkiclilari:
• setan so n i. dvigatel ishining asosiy quvvat va tejamkorlik ko'rsatkichlarini belgilaydi;
• fra k s io n ta rk ib i. yonish to'liqligini. dvigatel ishlangan gazlarining tutimliligi va zaharliligini belgilaydi:
• q o vu sh q o q lik va z ic h lik , yonilg'i normal uzatilishini, yonish kamerasida normal purkalishini va fdtrlash ti/imining ishchanIik qobiliyatini ta’minlaydi;
• p a s t h a r o r a tli .xo ssalari, atrof-muhit harorati manfiy bo'lganda ta’minlash tizimining normal ish lash in i va yonilg'ini saqlash sharoitlarini belgilaydi;
• to z a lig i d a r a ja s i, dag'al va may in tozalash filtrlari va silindr-porshen guruhining ishonchIi ishlashini tavsiflaydi;
• о l o lis h (a la n g a la n is h ) h a r o r a ti, yonilg'ini di/ellarda qo'llashning xavfsizlik sharoitlarini belgilaydi;
• o ltin g u g u rtli b irik m a la r, to [v in m ag an u g le v o d o ro d la r va m eta lla r m a v ju d lig i so'xta hosil bo'lishini, korroziyalanishni va yeyilishni tavsiflaydi.
Dizel dvigatellarida yonilg'i-havo aralashmasining alangalanishi tashqi o't oldirish manba’sisiz sodir bo'ladi. Aralashma yuqori harorat ta’sirida, unda tez borayotgan oksidlanish reaksiyalari tn fay I i, o'z-o'zidan alangalanadi. 2.1 l-rasmda dizel dvigatelining indikator diagrammasi, ya’ni silindr ichidagi gaz bosimi /> ning tirsakli val burilish burchagi ф ga bog*liqligi diagrammasi ko'rsatilgan. Forsunka yonish kamerasiga yonilg'ini purkashni l-nuqtadaYuChll ga tirsakli val burilish burchagi bo'yicha 10...20° yefmasdan boshlaydi. Yonilg'i purkalishining tugashi turli dvigatellarda har xil: ba’zilarda YuChHdan keyin, boshqalarida YuChllga yetmasdan oldin tugaydi. Yonilg'i purkala boshlangan ondan boshlab YuChl I gacha bo'lgan burchak - yonilg'i purkalishi ilgariligi burchagi ф deyiladi. Yonilg'i purkalishi davomiyligi yonilg'i purkalishi boshlanganidan tugagunicha bo'lgan davrga mos bo'ladi.
Yonilg'ining past haroratli xossalari deganda uning manfiy haroratlarda yonilg’i bilan ta’minlash tizimining ishchanligini ta’minlash qobiliyati tushuniladi. Harorat pasayib borishi bilan qovushqoqlikning bir tekis (monoton) ortib borishi Nyutonning qovushqoqlik qonuniga bo'ysunuvchi suyuqliklar - nyuton suyuqliklari uchun xarakterlidir. Muayyan, yetarli darajada past, haroratda ularning qovushqoqligi shunchalik kattalashadiki, qovushqoqlik bo'yicha qotish boshlanadi. Qotishning bunday turi tarkibida yuqori haroratda eriydigan uglevodorodlar h o 'lm a g a n yonilg'ilar uchun xarakterli. Yonilg'i tarkibida yuqori haroratda eriydigan uglevodorodlar bor bo'lsa, soviganda ular kristallar ko'rinishida qattiq Fazaga o'tib cho'kadilar. Bu kristallar ta'minlash tizimining filtrlari va boshqa elementlariga tiqilib. yonilg'i haydalishini qiyinlashtiradi. Uarorat yanada pasaysa yonilg'i qo'zg'aluvchanligi yo'qoladi va lining bakdan nasosga uzatilishi to'xtaydi.
Xiralashish harorati deb eng yuqori haroratda eriydigan uglevodorodlar va suvning mikrokristallari hosil bo'lishi natijasida yonilg'ining fizikaviy bir jinsliligi yo'qolishiga aytiladi. Ko'rinishidan bu hodisada yonilg'i xiralashadi. Harorat yanada pasayganda kristallar yiriklashadi.
Kristallanish harorati deb yonilg'idagi kristallar qurollanmagan ko'z bilan ko'rinaboshlagan haroratga aytiladi. I larorat kristallanish haroratidan pasayganda kristallar bir-biri bilan birlashib hajmiy kristallar karkasi hosil qiladi. Bu karkas yacheykalarida past haroratda eriydigan suyuq uglevodorodlar joylashadi. Bu holda yonilg'i qo'zg'aluvchanligi yo'qoladi.