Jurnalistlarga nisbatan nisbatan sodir sodir etilgan etilgan jinoyatlar jinoyatlar va va xujumlarni xujumlarni aniqlash aniqlash va va fosh fosh etish, etish, jinoyat jinoyat sodir sodir etgan etgan shaxslarga shaxslarga nisbatannisbatan javobgarlik javobgarlik muqarrarligini muqarrarligini ta’minlash ta’minlash – – prokurorlar prokurorlar tomonidan tomonidan qat’iyatlik qat’iyatlik bilan bilan amalga amalga oshirilishi oshirilishi lozim lozim bo’lgan bo’lgan ilkilk qadamlardan qadamlardan biri biri hisoblanadi. hisoblanadi. So‘nggi So‘nggi o‘n o‘n yil yil davomida davomida o‘rta o‘rta hisobda hisobda har har to‘rt to‘rt kunda kunda bir bir marta marta jurnalistlar jurnalistlar qotillik qotillik qurbonigaqurboniga aylanishdi. aylanishdi. Bundan Bundan tashqari, tashqari, YUNESKO YUNESKO ma’lumotlariga ma’lumotlariga ko‘ra, ko‘ra, jurnalistlarga jurnalistlarga nisbatan nisbatan sodir sodir etilgan etilgan qotilliklarining qotilliklarining 10 10 tadan tadan 99 tasi tasi fosh fosh etilmay etilmay qolgan. qolgan. Jurnalistlarga Jurnalistlarga nisbatan nisbatan sodir sodir etilgan etilgan tajovuzlar tajovuzlar natijasida natijasida davlatlarga davlatlarga jiddiy jiddiy ziyon ziyon yetmoqda:yetmoqda: zamonaviy jamiyatning eng muhim jihatlaridan biri bo‘lgan so‘z erkinligi va axborot olish huquqi bundan jabr chekmoqda.zamonaviy jamiyatning eng muhim jihatlaridan biri bo‘lgan so‘z erkinligi va axborot olish huquqi bundan jabr chekmoqda.Aynan shu sababli jurnalistlarga keng jamoatchilikni xabardor qilish imkoniyatini yaratish, davlat organlari va mansabdor shaxslarning hisobdorligini ta’minlash nihoyatda muhimdir. Ommaviy axborot vositalari xodimlari uchun erkin va xavfsiz muhitni yaratish maqsadida YUNESKO va Xalqaro prokurorlar assotsiatsiyasi (IAP) jurnalistlarga nisbatan sodir etilgan jinoyatlar va tajovuzlarning jazosiz qolishiga qarshi kurashishda prokurorlarning rolini kuchaytirish bo‘yicha hamkorlikka kirishdilar.Shu munosabat bilan, biz jurnalistlarga nisbatan sodir etilgan jinoiyatlar bo‘yicha prokurorlar uchun yaratilgan ushbu tavsiyalarni taqdim etishdan mamnunmiz. Jinoyat ishi qo‘zg‘atish va ba’zi hollarda tergovni nazorat qilish uchun mas’ul shaxslar sifatida barcha prokurorlar jurnalistlarni himoya qilishda va ularga nisbatan sodir etilgan jinoiy harakatlar va tajovuzlar jazosiz qolmasligini ta’minlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydilar. Sud va xavfsizlik tizimlari bilan bir qatorda, ular uch asosiy omil (jinoyatlarning oldini olish, himoya qilish va prokuror vakolatlarini qo’llash)ni kuchaytirishda, jurnalistlar xavfsizligini ta’minlashda va bu orqali adolatli, tinch jamiyat qurish hamda qonun va asosiy erkinliklarni mustahkamlashda muhim vazifalarni bajaradilar.Ushbu tavsiyalar prokurorlarning bilim va salohiyatini yanada oshirishga qaratilgan. Tavsiyalar ushbu maqsadlarga erishishda quyidagi omillarga asoslanadi: (1) tergov harakatlari yoki tergov ustidan nazorat holati to‘g‘risida tahliliy ma’lumot taqdim etish va huquqni muhofaza qiluvchi idoralarga maslahat yordami ko‘rsatish; (2) jurnalistlarga nisbatan sodir etilgan jinoiyatlar bo‘yicha tergov va sud ish bosqichlarini belgilab olish va dalillarning yaxlitligini ta’minlash; (3) jurnalistik manbalarning himoya qilinishi muhimligiga alohida e’tibor qaratish; (4) jabrlanganuvchilar, guvohlarni muxofaza qilish, guvohlar daxlsizligi va tergov bilan hamkorlik qilish afzalliklarini qo’llash masalalarini ko’rib chiqish; (5) jinoyat ishlari bo’yicha o’zaro huquqiy yordam va ekstraditsiya masalalarini o‘rganish; (6) gender asosli jinoyatlar va jurnalistlarga nisbatan g’araz va adovat asosidagi jinoyatlarning boshqa shakllari o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlab olish; (7) nizoli vaziyatdan keyingi huquqiy tartibga solish va o‘tish davridagi odil sudlov masalalarini tahlil qilish.Shunday qilib, ushbu tavsiyalar tinchlik, demokratiya, inson huquqlari va global rivojlanishni mustahkamlash maqsadida jurnalistlar hamda ommaviy axborot vositalari xodimlari uchun erkin va xavfsiz muhitni yaratishga qaratilgan BMTning Jurnalistlar xavfsizligi va ularga nisbatan sodir etilgan jinoiy harakatlarning jazosiz qolishi masalalari bo‘yicha harakatlar rejasini amalga oshiruvchi global strategiyagasining tarkibiy qismi hisoblanadi. Shu maqsadda, 2013 yildan boshlab YUNESKO va uning hamkorlari Lotin Amerikasi, Afrika va Arab mintaqasidan 17.000 dan ortiq sud xodimlarini so‘z erkinligi va jurnalistlarning xavfsizligiga oid xalqaro hamda mintaqaviy me’yorlar bo‘yicha o‘qitib kelmoqda. Fuqarolik qonunchiligi va umumiy huquq tizimlarini hisobga olgan holda, foydalanuvchilar ushbu tavsiyalardan so‘z erkinligi va jurnalistlarning xavfsizligi huquqini belgilovchi nazariy asoslarni chuqurroq tushunib yetishlari, shu bilan birga, nazariyani amaliyotga tatbiq etishlarida qo‘shimcha ko‘nikmalarga ega bo‘lishlariga umid qilamiz.Xing QuBirlashgan Millatlar Tashkilotining Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha tashkiloti bosh direktori o’rinbosari, Kommunikatsiya va axborot ishlari bo‘yicha boshliq v.b.Cheol-Kyu HwangXalqaro prokurorlar assotsiatsiyasi Prezidenti
ETIBORINGGIZ UCHUN RAHMAT
