Диссертацияларининг асосий илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрлар ва Россия

Иккинчи гуруҳ олимларнинг илмий ишла-
рида молиявий бошқарув механизми молиявий 
менежмент билан бир маъноли атама сифатида 
кўриб чиқилган ва бунга мос тузилма эътироф 
этилган. Хусусан, молиявий механизм элемент-
лари сифатида кўриб чиқилиши мумкин бўлган 
молиявий ресурсларни бошқариш йўналишла-
ри қайд этилади:
- молиявий стратегия мақсадларини амалга 
ошириш;
- молиявий муносабатлар, пул маблағлари фонд
-
лари ва оқимларини бошқариш;
- молиявий маблағлар манбаларини бошқариш.
Учинчи гуруҳ олимларининг фикрича, молиявий 
бошқарув механизми икки асосий элемент – бошқарув 
объекти ва субъектидан иборат. Бошқарув субъек
-
ти объектга иқтисодиёт субъектлари олдида турган 
мақсадлар тизимидан келиб чиқиб, бошқарувнинг 
умумий функциялари (таҳлил, режалаштириш, 
ташкиллаштириш, ҳисоб, назорат, тартибга солиш) 
ёрдамида таъсир ўтказади. Бунда бошқарув тизими 
молиявий ресурсларни бошқариш ва молия бўли
-
мининг таркибий тузилмаси, молиявий усуллар ва 
инструментлари, молиявий хусусиятдаги маълу
-
мотлар ва молиявий ресурсларни бошқаришнинг 
техник воситалари сифатида кўриб чиқилади.
Тўртинчи гуруҳ олимлари молиявий бошқа-
рув механизмининг қуйидаги таркибий эле-
ментларини қайд этишади:
молиявий усуллар – молиявий ресурсларни 
шакллантириш ва ишлатиш жараёнига таъсир этиш 

---

184
Iqtisodiyot: 
tahlillar va prognozlar
усуллари (молиявий режалаштириш, таҳлил, ҳисоб, 
молиявий тартибга солиш ва назорат);
- молиявий ричаглар – молиявий усулларни 
амалга оширишда қўлланиладиган воситалар (да
-
ромад, ижара тўлови, мақсадли фондлар ва ҳ.клар.);
- ҳуқуқий таъминот – молиявий ресурсларни 
шакллантириш ва ишлатиш юзасидан қонун ҳуж
-
жатлари, қарорлар, буйруқлар ва ҳ.к.лар. 
- меъёрий таъминот – меъёр ва мезонлар, амор
-
тизация ажратмалари меъёрлари ва ҳ.к.лар.
- ахборот таъминоти – иқтисодий, молиявий, ти
-
жорат ва ҳ.к.лар.
лар жумласига молиявий муносабатлар (кредитлаш, 
солиққа тортиш, лизинг, инвестициялар ва ҳ.к.) ва 
молиявий кўрсаткичларни киритиш мумкин. Бун
-
дан ташқари, бошқарув элементлари таркибида 
молиявий инструментлар, яъни бир пайтнинг ўзи
-
да молиявий активлар мажбуриятлар суммасининг 
ошишига олиб келувчи молиявий операциялар 
ҳисобга олиниши мақсадга мувофиқ. Моливий 
инструментлар бирламчи (кредитлар, қарзлар, кре
-
диторлик ва дебиторлик қарзлари ва ҳ.к.) ва икки
-
ламчи (молиявий опционлар, фьючерслар, форвард 
шартномалари, фоиз ва валютавий опционлар) си
-
фатида таснифланиши мумкин. 
Республикада олий таълимга бўлган талабнинг 
ошиши ушбу масалаларни молиялаштириш ман
-
баларини белгилашни тақозо этди ва олий таълим
-
ни молиялаштириш борасида турли хил ёндашув 
ҳамда қарашлар вужудга кела бошлади. 
Замонавий билимлар ва кўникмаларга эга бўлган 
юқори малакали мутахассисларни тайёрлаш мақса
-
дида олий таълим муассасаларига ўрнатилган қабул 
режаси давлат гранти, тўлов-контракт асосида таш
-
кил этилди. Кадрлар тайёрлаш тизимини янада та
-
комиллаштириш, иқтисодиёт ва ижтимоий соҳа тар
-
моқларини юқори малакали мутахассислар билан 
таъминлаш, бакалавр ва магистрларни тайёрлашда 
иш берувчиларнинг жорий ва истиқболдаги эҳтиёжла
-
рини инобатга олган ҳолда сон ва таълим йўналишла
-
ри уйғунлигига эришиш муҳим саналади. 
Олий таълимни молиялаштириш тизимида рўй 
бераётган яна бир ўзгариш, бу кадрлар тайёрлаш 
миллий дастурида белгиланган вазифаларни амал
-
га ошириш, ёшлар таълим олиши учун янада кенг 
имкониятлар яратиш, олий маълумот олаётган 
фуқароларни ижтимоий муҳофаза қилишни кучай
-
тириш мақсадида таълим кредитларининг жорий 
этилишидир. Тaълим кредитлари тўлов-контракт 
асосида ўқиш учун олий ўқув юртларига қабул қи
-
линган Ўзбекистон Республикаси фуқароларига, 
уларнинг ота-оналари ёки васийларига берилади. 
Таълим кредитлари бугунги кунда оммалашиб бор
-
моқда. Ушбу турдаги кредитларнинг ташкил этили
-
ши олий таълимни молиялаштиришнинг бир қис
-
мини истеъмолчиларга юклаш ҳисобланиб, бунда 
мутаносиб равишда давлат молиялаштириши улу
-
ши қисқариб боради.
Олий таълим муассасаларини давлат томонидан 
молиялаштириш асосий манба сифатида сақлаб қо
-
линиши билан бирга ўқиш учун тўловларни жорий