Диссертация ilmiy rahbar dots. M. Melibaev " " 2022 yil

Ўқий насослар
Насоснинг тезюрарлигини ошириш борасидаолиб борилган ишлар ўқий (парракли) насосларнинг яратилишига олиб келади. Тезюрарликни ошириш, юқорида айтилганидек, иш ғилдираги чиқиш ва кириш диаметрларининг нисбатини ва ₂ бурчакни камайтириш йўли билан амалга оширилади. Натижада Д₂*Д₁ бўлган ўқий насос пайдо бўлади.
Тез юрарлик коэффициенти марказдан қочма насосларга қараганда катта, ўқий насосга қараганда кичик бўлган насослар тури диогнал насослар бўлиб, уларда чиқиш ва кириш диаметрларининг нисбати бирдан каттароқ. Диогналь насосларнинг тузилиши ўқий насосга ўхшаган бўлиб, асосан иш ғилдирагининг шакли билан фарқланади. Парраклар фтулкага 45⁰ ли бурчак остида маҳкам ўрнатилган бўлади. Бундай насосларнинг парраклари 60⁰ ва 45⁰ га қияланган, уларнинг бурчагини ўзгартирувчи механизм билан тиаъминланган турлари мавжуд. Уларнинг баъзи турларида эса суюқлик ўқ бўйича кириб, иш ғилдирагидан ўққа маълум бурчак остида чиқади. Шундай қили, бу насосларда марказдан қочма куч қисман фойдаланилгани учун, у ҳосил қилган босим каттароқ бўлади.
Куракли насосларнинг эксплуатацион ҳисоби.
Кўп ҳолларда, кўп қувват сарф бўлгани учун, насосларни мосланган айланиш сонларида синаб бўлмайди. Бунда агар ишлаш шароити айланиш сонини ўзгартиришга имкон берса, у берилган айланиш сонида насоснинг характеристикаларини тузиб, сўнгра мос айланиш сонидаги ишлаш шароитига тўғрилаш мумкин. Насоснинг бир айланиш сонидаги ишлаши, иккинчи айланиш сонидаги ишлашига ўхшаш бўлса, яъни бу икки ҳолда иш ғилдирагидан чиқиш куч учбурчаклари ўхшаш бўлса, насос биринчи ҳолда натура, иккинчи ҳолда эса модел бўлиб хизмат қилади. Шундай қилиб, натура ва моделнинг ўлчамлари бир хил бўлгани учун ўхшашлик формулаларидаги  сони бирга тенг бўлади. Шунинг учун бу ҳолда (13), (14), (15) формулалар қуйидагича ёзилади:
биринчи ўхшашлик муносабати

иккинчи ўхшашлик муносабати

учинчи ўхшашлик муносабати