Диссертация илмий раҳбар: техника фанлари номзоди, доц. Н. Б. Мирзаев 2021 й. Ташкент 2021 2


 Композицион астарбоп материалларни ишлаб чиқаришда



Download 2,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/40
Sana27.06.2022
Hajmi2,2 Mb.
#711073
TuriДиссертация
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   40
Bog'liq
ПДФ Диссертация

1.2 Композицион астарбоп материалларни ишлаб чиқаришда 
инновацион технологиялар таҳлили
 
 
Бугун дунё янги техника ва технология тараққиётига қадам қўйди. 
Фан техникани ривожланиши натижасида композицион материаллар 
ишлаб чиқишда ҳам катта ўзгаришлар бўлмоқда.
Дарҳақиқат, одамлар томонидан композицион материаллардан 
фойдаланиш тарихи кўп асрларга бориб тақалади ва композицион 
материаллар тушунчаси одамлар томонидан табиатдан олинган. 
Маълумки, 
ҳам 
биринчи, 
ҳам 
иккинчи 
компонентлар 
материалларнинг табиати ва келиб чиқиши бўйича жуда хилма-хил 
бўлиши мумкин [6]. Металл, керамика, шиша, углерод, пластмасса ва 
бошқа материалларга асосланган композициялар мавжуд. Деярли ҳар бир 
замонавий материал композициядир, чунки барча материаллар жуда 
камдан-кам ҳолларда унинг соф шаклида қўлланилади. 
Мавжуд композицион материаллар микроструктураси бўйича фарқ 
қилувчи учта асосий синфга бўлиниши мумкин: дисперсияли 


18 
мустаҳкамланган, 
заррача 
билан 
мустаҳкамланган 
ва 
толага 
мустаҳкамланган [7]. 
Композицион материаллар -ўзаро унча таьсирлашмайдиган, кимёвий 
жиҳатдан ҳар хил бўлмаган компонент (аралашма) ларнинг ҳажмий 
бирикишидан ҳосил бўладиган ва компонентлар бир-биридан аниқ чегара 
билан ажралиб турадиган материаллар. Ҳар қайси компонентнинг энг 
яхши хоссалари (мустаҳкамлиги, йейилишга чидамлилиги ва бошқалар)ни 
ўзида мужассамлаштирганлиги учун композицион материаллар уларнинг 
ҳеч бирига хос бўлмаган кўрсаткичлар билан ифодаланади.
Композитсион материаллар пластик (металл ёки нометалл — 
анорганик ёки органик) асос ёки матритса ҳамда қўшилмалар: металл 
кукунлари, толалар, ипсимон кристаллар, юпқа пайраҳа, газлама ва 
бошқалардан иборат бўлади.
Композицион материаллар турлари: толали (толалар ёки ипсимон 
кристаллар билан мустаҳкамланган); дисперсион-зичланган (дисперс 
зарралар билан мустаҳкамланган) ва қатламли (турли хил материалларни 
пресслаб ёки прокатлаб олинган). 
Композицион материаллар тайёрлашнинг муҳим технологик 
усуллари:
-арматураловчи (мустаҳкамловчи) толаларга матритса материали 
шимдириш;
-мустаҳкамлагич ва матритса ленталарига пресс-қолипда шакл 
бериш;
-компонентларни совуқлайин пресслаб, кейин қовуштириш;
-мустаҳкамлагичга матритсани пуркаб, кейин қисиш; 
- компонентларнинг кўп қатламли ленталарини диффузия усулида 
пайвандлаш;
-арматураловчи элементларни матритса билан бирга прокаткалаш ва 
ҳоказо. 


19 
Композицион материаллар авиация, космонавтика, ракетасозлик, 
автомобил саноати, машинасозлик, кон-руда саноати, қурилиш, кимё 
саноати, тўқимачилик, қишлоқ хўжалиги, уй-рўзғор техникаси, 
радиотехника, энергетика, қувур ишлаб чиқаришда ва бошқа тармоқларда 
қўлланилади. 
Энсиклопедик материалларга кўра “Композитнинг” маъноси 
қуйидагича берилган: “Берилган йўналиши бўйича мустаҳкамловчиси 
бўлган металл ёки композит материалларни ишлаб чиқиш, асос ва 
мустаҳкамловчининг яхши хусусиятларини қўллашга мўлжаллангандир. 
Бунга мисол тариқасида шиша пластинкани олишимиз мумкин. Унда 
шиша ипни полимер смоласига ботирилади. Бу материал ёнмайди, ўтда 
қиздирилганда ҳам мустаҳкамлигини сақлайди, сув шиммайди, коррозияга 
чидамлидир. Бундан ташқари, мустаҳкамловчи – шиша ипи, кўп тарқалган 
органик ва ноорганик толалар орасида кенг қолланилиши бўйича олдинги 
ўринда туради. Асоси полимер боғловчи бўлган композитлар хозирча кенг 
тарқалган. Бу материаллар 200 ℃ темпераурагача бўлган мухитда ишлай 
олади. Композицион материалларнинг баъзи турлари, масалан: углерод 
боғловчиси углерод толали композитлар 2500 ℃ гача температурага 
бардош беради. Боғловчи турига қараб композитлар уч хил бўлади: 
полимерли, метал ва керамикали. металлмас материаллар. Металл 
композитларнинг турига асосан алюминий ёки магний бўлган материаллар 
кириб, мустаҳкамловчи сифатида углеродли, борли ва бошқа толалар 
қўлланилади. Тиббиёт саноатида пластмассадан кўплаб асбоблар, махсус 
идишлар ишлаб чикарилади. Жаррохликда пластмассадан тайёрланган 
юрак клапанлари, қўл оёқ протезлари, кўз соққаси ва бошқалар 
ишлатилади.
Композицион 
материаллар 
турли 
хоссаларга 
эга 
бўлган 
компонентлар аралашмасидан олинадиган суньий материаллардир. 
Компонентлардан бири матрица (асос) бўлса, бошқаси мустаҳкамловчи 
(тола, заррачалар) ҳисобланади. Матрица сифатида полимер, металл, 


20 
керамика ва углеродли материаллар ишлатилади. Мустаҳкамловчи 
вазифасини шиша, бор, углерод толалари органик тола, ипсимон 
кристаллар (карбидлар, боридлар, нитридлар ва ҳоказолар) нинг толалари 
ҳамда мустаҳкамлиги ва бикрлиги юқори бўлган металл симлар уйнайди. 
Композицияни тўзишда уни ташкил этувчиларнинг индивидуал 
хоссаларидан самарали фойдаланилади.
Композицион материалларнинг хоссалари компонентлар таркиби, 
уларнинг миқдори ва улар орасидаги алоқаларнинг мустахкамлигига 
боғлиқ. Компонентларнинг хажмий миқдорини ўзгартириб, ишлатилишига 
қараб, керакли мустаҳкамлик, оташга чидамлилиги, эластиклик модулига 
эга бўлган материал ёки зарур махсус хоссаларга (масалан, магнит ва 
бошқа хоссалар) эга бўлган композиция олиш мумкин. Композицион 
материаллардаги мустаҳкамловчининг ҳажми 20-80% ни ташкил этади. 
Матрицанинг хоссалари сиқилиш ва силжишда композицион материалнинг 
мустахкамлигини 
белгилайди. 
Мустаҳкамловчининг 
хоссалари 
композицион материалнинг мустахкамлиги ва бикрлигини белгилайди. 
ВЕБ Течнисче Филзе Вурзен саноат кигизлар ва нотўқима матоларни 
ишлаб чиқаришда [8], чиқиндиларни ишлатадиган янги маҳсулотларни 
ишлаб чиқаришга алоҳида эътибор беради. Игна, тикиш ва пуркаш 
усулларидан фойдаланилади. Кўрсатилган - бу чиқиндилар миқдори 10-
100% гача нисбий миқдор бўлган турли хил игна ва трикотаж матолардан 
ишлаб чиқарилган. Кранлаш ва донадор толалардан тўр ҳосил қилиш 
масалалари муҳокама қилинади. Компания маҳсулотларининг асосий 
ишлатилиш соҳалари автоуловлар, шиппаклар, кигиз пойабзаллар, 
қурилиш, томни қоплаш, ПВХ плиткаларни шакллантириш учун 
қопламали субстратлар ва ҳимоя кийимларида астардир. 


21 

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish