Диссертация илмий раҳбар и ф. н., доц. Абдуллаев У. А тошкент-2017

II 
БОБ
ЎЗБЕКИСТОН 
РЕСПУБЛИКАСИ 
МАРКАЗИЙ 
БАНКИНИНГ МАЖБУРИЙ ЗАХИРА СИЁСАТИ ВА УНИНГ 
АМАЛДАГИ ХОЛАТИ 
2.1. Марказий банкнинг мажбурий захира сиёсати ва уни тижорат 
банклари ликвидлилигига таъсирини жорий ҳолати 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул массасининг ва пул 
бозоридаги фоиз ставкаларининг ўзгариш динамикасидан ҳамда тижорат 
банклари томонидан иқтисодиётга ажратилаётган кредитлар ҳажмининг 
ўсиш 
суръатларидан 
келиб 
чиққан 
ҳолда мажбурий 
резервлар 
нормасини зарур ҳолларда ўзгартириб бориш сиёсатини қўллайди.
Республикамиз Маразий банки 2016 молия йилида мажбурий резерв 
талаблари инструментидан тижорат банкларининг кредит ресурсларига 
тўғридан-тўғри таъсир кўрсатиш орқали иқтисодиётдаги пул таклифини 
тартибга солишнинг муҳим воситаси сифатида қўллади.
Бунда асосий 
эътибор банк тизимида ортиқча ликвидликни шакллантирувчи ва инфляцион 
босимнинг ошишига олиб келиши мумкин бўлган омиллар хусусиятига 
қаратилди.
Хусусан, банк тизими соф ташқи активлари кўпайиши ҳисобига 
шаклланган қўшимча ликвидликнинг инфляцион босимга таъсирининг 
олдини олиш мақсадида тижорат банкларининг бўш пул маблағларини 
Марказий банкдаги депозитларга мунтазам равишда жалб этиш орқали 
стерилизация операциялари ўтказилиб борилди. 2016 йил давомида амалга 
оширилган стерилизация операцияларининг ўртача ҳажми 2015 йилга 
нисбатан 1,3 мартага ошди.
Бунда мажбурий резерв меъёрлари инфляция ва пул массасининг 
белгиланган мақсадли параметрларидан келиб чиқиб ҳамда тижорат 
банкларида узоқ муддатли ресурс базасини янада кенгайтириш мақсадида 
муддати 1 йилгача бўлган депозитлар учун 15 фоиз, муддати 1 йилдан 3 
йилгача бўлган депозитлар учун 12 фоиз, муддати 3 йилдан ортиқ бўлган 

---

32 
депозитлар учун 10,5 фоиз миқдорида ўзгартирилмасдан қолдирилди. 
Натижада 2017 йилнинг 1 январ ҳолатига келиб, банк тизими ресурс 
базасининг кенгайиши ва унинг таркибида узоқ муддатли депозитлар 
улушининг ортиб боришига мутаносиб равишда тижорат банкларининг 
Марказий банкдаги мажбурий резервлари ҳажми йил бошига нисбатан 644 
млрд. сўмга кўпайди.
22