Диссертация илмий раҳбар доц. А. Шернаев Тошкент 2018 4

2.1-расм. Давлат бюджети даромадлари(мақсадли 
жамғармаларсиз) таркибида солиқлар салмоғининг ўзгариши, 
фоизда
29
 
Шунингдек, ресурс тўловлари ва мулк солиғининг давлат юджети 
даромадларидаги улуши 2015 йилда 13,2 фоизни, 2016 йилда 12,9 фоизни ва 
ниҳоят 2017 йилда 13,8 фоизни ташкил этган. Бошқа даромадларнинг улуши 
эса, таҳлил қилинаётган даврларга мос равишда 10,1 фоизни, 11,6 фоизни ва 
7,5 фоизни ташкил этган. 
Тўғри солиқларни солиқ тўловчиларнинг ўзи тўлайди, яъни солиқни 
ҳуқуқий тўловчиси ҳам, ҳақиқий тўловчиси ҳам битта шахс ҳисобланади. Шу 
29
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилди, 2015-2017 йй. 

---

37 
сабабдан тўғри солиқ юкини бошқалар зиммасига юклатиш ҳолати бу ерда 
бўлмайди. Бу солиқлар таркибига барча даромаддан тўланадиган солиқлар ва 
мол –мулк (ресурс) солиқлари киради. Тўғри солиқлардан тўғридан – тўғри 
даромаддан солиқ тўланганлиги учун солиқлар ставкасининг камайтирилиши 
корхоналар даромадининг кўп қисмини уларга қолдириб, инвестиция 
фаолиятини кенгайтириш имконини яратиб, бозор иқтисодиётини 
ривожлантириш билан бир қаторда давлат бюджетига тушумлар салмоғини 
оширади. Бу солиқларнинг ставкалари оширилса, корхоналарнинг молиявий 
имкониятлари камая боради ва охир – оқибатда мамлакат иқтисодий 
ривожланишига салбий таъсир кўрсатади. Демак, бу гуруҳ таркибига 
кирувчи солиқларнинг ставкалари тўғридан – тўғри иқтисодий ривожланиш 
билан бевосита боғлиқ. 
Келтирилган маълумотлардан кўриниб турибдики, бевосита солиқлар 
таҳлил қилинаётган йиллар мобайнида ўсиш тенденциясига эга бўлган. 
Жумладан, бевосита солиқларнинг таркибида асосий ўринлардан бирини 
эгаллаб турган жисмоний шахслар даромадига солиқнинг миқдори сўнгги 
тўрт йил мобайнида ортиб борганлигини кўришимиз мумкин, яъни бу 
кўрсаткич 2015 йилда 3800,7 млрд.сўм, 2016 йилда 4137,4 млрд.сўмга тенг 
бўлган бўлса, 2017 йилга келиб бу кўрсаткич 4876,7 млрд.сўмни ташкил 
этган ва 2017 йилда 2016 йилга қараганда давлат бюджетига ушбу солиқ 
бўйича 739,3 млрд.сўм (17,9 фоиз) кўп тушум тушиши таъминланган. 
Бевосита солиқларнинг таркибидаги биргина ободонлаштириш ва 
ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш солиғи пасайиш тенденциясига 
эга бўлиб, 2015 йилда мазкур солиқ тури бўйича давлат бюджетига 736,2 
млрд.сўм тушган бўлса, 2016 йилда ушбу кўрсаткич 721,9 млрд.сўмни ва 
2017 йилда 685,5 млрд.сўмга тенг бўлган. Натижада, 2017 йилда 2016 йилга 
қараганда давлат бюджетига -36,4 млрд.сўм, яъни фоиз ҳисобида 5,0 фоиз 
кам пул маблағлари келиб тушган (2.2-жадвалга қаранг). 

---

38