|
2. Yetti hissali o’lchovning guruhlanishini aytib bering? (yozma)
Yeti hissali o‘lchov 3-qismli oddiy o‘lchovlardan iborat 2,2,3 hissalar.
a) Birinchi usulda 4 va 3-hissali o‘lchovlardan tashkil topgan;ushbu shema dirijorga va ijrochilarga ham ma‘qul,ikki hil shemadan iborat barcha dirijorlik xarakatining amplitudasiga javob qiladi.
b) I kkinchi usulda sxemani taktlashda (2.4.6 hissalarni) qo‘shimcha zarblar orqali tashkil topadi.bunda temp o‘zgarganda 3-hissali qisqartirilgandan to‘liq 7-hissalik sxemaga o‘tish oson. Bu eng oson sxema, ammo metr strukturasi o‘zgarsa 3-uchinchi hissani ko‘rsatish murakkabroq bo‘lib qoladi,chunki qo‘shimcha zarb bir taktda bo‘las keyingisi esa keying takt qismida kelishi mumkin. Bunda qiyinchilik bo‘ladi, dirijor aniqlikni yoqotadi.
c) Uchinchi usulda esa 8-hissali o‘lchovaga o‘tadi,lekin uchinchi yoki ettinchi hissalardan keying hissa tushib qoladi. Yettiga dirijyorlik qilishda ham xuddi beshga dirijyorlik qilishdagidek, faqat temp va intonatsiya ko’proq imkoniyatga ega:
Og‘ir va о‘rtacha tez templar:uch hissali dirijyorlik sxemasidan 2+2+3 yoki 3+2+2 tarzida foydalanish. Faqat bunda ham birinchi hissa chuqurroq, keying hissalar esa bir qavat yuqoriroqda.
b) Og‘ir va о‘rtacha og‘ir templar: dirijyorlik sxemalari quyidagi (birinchi holatda 4+3, ikkinchi holatda 3+4) ko’rinishlarda. Faqat bunda ham dastlabki dirijyorlik sxemasining birinchi hissasi keyingilaridan chuqurroq.
s) Tezroq temp: Uchga dirijyorlik qilish sxemasidan foydalanish. Hissalar taqsimoti 2+2+3 yoki 3+2+2 ko’rinishida.
d) Tez templar: I kkiga dirijyorlik qilish sxemasidan foydalanish, hissalar taqsimoti 4+3 yoki 3+4
Guruhlash (3+2+2)
Guruhlash (2+1+2+2)
7/4 yoki 7/8 o’lchami odatda3/4 va4/34 yohud teskarisidan iborat kombinatsiyani tashkil qiladi. Yetti hissali to’rlar taktdagi metrik hissalar guruhlanishining turli variantlariga ega bo’lishi mumkin: 2 + 3 + 2 + 1; 2 + 1 + 2 + 2; 1 + 2 + 2 + 2; 2 + 2 + 1 + 2; ularning almashinish tarkibi musiqiy jumla tuzilishiga qarab belgilanadi. Taktning nisbatan kuchli hissalari sustroq harakat bilan ko’rsatiladi. Masalan 7/4 shakli.
Uni ikki + uch + ikki deb ko’rsatish kerak. Bu yerda uchinchi zarb taktning uchinchi choragidagi kichik urg‗uga mos ravishda yengil bosim bilan birga beriladi. Bu sxema shuningdek uch + to’rt uchun ham yaroqli, biroq bunda bosim to’rtinchi zarbda muhim bo’ladi. 3 + 4 bo’linuvda birinchi — eng kuchli harakatdan tashqari to’rtinchi va oltinchisi, 4 + 3 bo’linuvida esa — uchinchi va beshinchisi ajratib ko’rsatiladi. Darvoqe, aralash taktlov sxemalarini tanlashda bir necha omillar xal qiluvchi rol o’ynaydi: avvalo ushbu aralash o’lchovning metroritm tarkibi, so’ngra ijroning tayanchi, musiqaning metodik va garmonik qurilishi hisobga olinadi. Agar bu hususiyatlarga qarab ish yuritilsa, dirijor shunga yarasha taktlash sxemasini oson tanlab oladi. Yetti hissali o’lchovning turlari 7/4 va 7/8 bo’lib, bular ikkita o’lchov — uch va to’rt hissali (3 + 4 yoki 4 + 3) larning qo’shilishidan iborat. Bunday sxemaga dirijorlik qilinganida 3 + 4 guruhlanishida birinchi va to’rtinchi hissalar, 4 + 3 guruhlanishida 1– va 5 — hissalar ajratib turiladi.
7 hissali o’lchovning dirijorlik to’ri 4 hissali sxema bo’yicha, birinchi — nisbatan kuchli hissa va takt oldi hissasini ikkiga ko’paytirish bilan taktlanadi. 5/12 :3 /4: 6/7 3 + 4 guruhlanishida birinchi va ikkinchi hissalar pastga qilib ko’rsatiladi, uchinchi hissa — ichkariga, to’rtinchi va beshinchi hissalar o’zidan nariga qilib ko’rsatiladi, oltinchi va yettinchi hissalar esa pastdan tepaga yo’naltirilgan harakat bilan ko’rsatiladi. 4 + 3 guruhlanishida birinchi va ikkinchi hissalar bir yo’nalishda pastga ko’rsatiladi, uchinchi va to’rtinchi hissalar ichkariga ya‘ni o’zi tomonga,
beshinchi va oltinchi hissalar esa o’zidan chetga va nihoyat yettinchi hissa tepaga ko’rsatiladi. Tezkor tempdagi yetti hissali o’lchov odatda uch hissali sxema bo’yicha, hissalarni turlicha guruhlab taktlanadi. 2 + 2 + 3; 2 + 3 + 2; 3 + 2 + 2 guruhlanish turiga monand to’rning hissalaridan biri cho’zilgan, u qo’lning sekinlashtirilgan ko’tarilishi bilan belgilanadi. Shu bois u yoki bu oddiy bo’lmagan metrni qanday taktlash xal qilinganida, takt ichidagi tabiiy urg‗u qanday joylashganini aniqlab olish zarur.
Yetti hissali o‘lchovaga ― uch hissali sxema o‘xshab ketadi : har bir zarbga 2 yoki 3ta sanoq hissasi to‘g‘ri keladi, vaqt mobaynida ulardan biri 1.5 barovariga katta bo‘ladi.Yeti hissali o‘lchov zamirida 4-hissali o‘lchov bor, u quyidagi strukturada (3+4) yoki (4+3). Dirijorga o‘lchovning aniqligini badiiy matndagi urguli bo‘g‘inlar yordam beradi. Bo‘g‘indagi zarb yordamida taktning kuchli va kuchsiz hissalari ajratiladi va o‘lchovning u yoki bu strukturasidan foydalaniladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
