Diqqatning mohiyati mavzu: sodda psixik jarayonlar reja: Diqqatning mohiyati va xossalari

Ixtiyorsiz    diqqat  –  bu  ongning  seskantiruvchi  sifatidagi  alohida  xususiyatiga  muvofiq 

holda ob’ektda jamlanganligi. 

Ixtiyoriy  diqqat    –  bu  ob’ektda  faoliyat  talablariga  ko‘ra  yo‘naltirilgan,  ongli 

boshqariladigan jamlanganlik. 

Ixtiyorsiz diqqat maqsad qo‘yish va iroda qatnashuvi bilan bog‘liq emas, ixtiyoriy diqqat 

uchun esa iroda boshqaruvi va maqsadning mavjud bo‘lishi shart. Odatda,  ixtiyorsiz diqqatning 

yuzaga kelishida jismoniy,  psixofizik  va ruhiy sabablarning  yaxlit  to‘plami bilan ish  ko‘rishga 

to‘g‘ri  keladi.  Ular  bir-biri  bilan  o‘zaro  bog‘langan  bo‘lsada,  shartli  ravishda  quyidagi  to‘rt 

darajaga bo‘lish mumkin. 

Sabablarning  birinchi  guruhi  tashqi  qo‘zg‘atuvchi  xususiyati  bilan,  avvalambor, 

seskantiruvchining  kuchi  yoki  jadalligi  bilan  bog‘liq.  Masalan,  siz  biror  ishni  ishtiyoq  bilan 

bajarayotganingizdan,  qo‘shni  xonadagi  yoki  ko‘chadagi  engil  shovqinni  eshitmaysiz.  Lekin 

to‘satdan  oldingizda  polga  tushgan  og‘ir  jismning  baland  tovushi  eshitiladi,  bu  beixtiyor 

diqqatingizni jalb qiladi. 

Ixtiyorsiz  diqqat  uchun  seskantiruvchilar  o‘rtasidagi  keskin  farq,  shuningdek, 

seskantiruvchi ta’sirining davomiyligi, uning o‘lchamlari va shakli,  yangiligi, noodatiyligi kabi 

sifatlari ham muhim ahamiyatga ega.[2] 

Ixtiyorsiz 

diqqatni 

yuzaga 

keltiruvchi 

sabablarning 

ikkinchi 

guruhi