|
Xristianlik - buddaviylik va Islom dinlari kabi, jaxon dinlari biri bulib xisoblanadi.
Bu din uz e`tikodchilari soni buyicha duneda birinchi urinda turadi, chunki saeramiz axolisining
1\3 kismi (1 mlrd 600 mln) xristianlar (nasroniylar) bulib xisoblanishadi.
Bu davrda yaxudiylar xokimiyatining uch tabakasi bilan boglik ogir tushkunlikni boshdan
kechirar edilar. Bir tomondan Rim imperatori va uning noiblari, ikkinchi tomondan Falastin
podshoxi Irod Antipa, uchinchi tomondan esa ruxoniylar xalkni turli soliklar va majburiyatlar
bilan kumib tashlagan edilar. Va shu tarixa yaxudiylar urtasida kutilaetgan xaloskor
(messiya)ning kelishi yakinlashib kolganligi xakida xabar tarkaldi. Falastin axolisi boshidan
kechiraetgan mislsiz azob ukubatlar, zulm olami «bogritosh dunening kalbi»ga aylana oladigan
yangi din uchun kulay vaziyatni vujudga keltiradi. Shu tarika kuplagan kishilar xristian dinining
xaloskorlik goyalariga maxlie buldilar. Aynan bu davrda Iso Masix yaxudiylikni islok kilish va
uni turli xurofotlardan tozalash goyasi bilan chikib, xristian diniga asos soldi. Dastlabki yillari
Isoni va uning izdoshlarini Falastinadan kuvgin kildilar. Iso 33 eshida fitnachilikda ayblanib, katl
etishga Rim imperiyasining noibi (prokurator) Pontiy Pilat xukm kildi.
Iso nomiga kushiluvchi Mosix suzi kadimiy yaxudiy tili – ivritdagi «moshiax» suzidan
olingan bulib, «silangan» eki «siylangan» ma`nolarini beradi. Grekcha bu suz «xristos» shakliga
ega. Bu dinning «Xristianlik» eki «masixiylik» deb atalishi xam shu suzlar bilan boglik. Bundan
tashkari xristianlik Isoning tugilgan kishlogi – «Nazaret» bilan boglab, Nazroniya deb xam
atalgan. Keyinchalik bu nom nasroniyya, nasroniylik shaklini olgan.
IV asrning boshlariga kelib kichik sektalar birlashib, xristianlik katta goyaviy okimga
aylandi va daslab Rimda, yakin Sharkda, Shimoliy Afrikada va evropada tarkaldi. Tadkikotchilar
urtasida shunday xulosalar mavjud, bu din dastavval kullarning dini sifatida paydo bulgan,
chunki millionlab kullar xristianlikning xaloskorlik goyalariga maxlie buldilar. Frantsuz
tarixchisi Sharl` Enshlen bunday degan edi: «Spartak maglubiyatga uchraganligi tufayli Iso
galaba kildi».
Vaktlar utishi bilan bu din xukmron tabakalar diniga aylangan. Buning sabablari imperiya
zaiflasha borgan sari xukmron doiralar (imperatorlar) xam imperiya xalklarini birlashtiradigan,
bir biriga yakinlashtiradigan dinga muxtojlik sezildi. Shu tarika 324 yili Rim imperatori
Konstantin Xristianlikni davlat dini deb joriy etdi va uning amri bilan 325 I umumxristian Sobori
(Kurultoyi) chakirildi. Bu Sobor tarixga Nikey Sobori atamasi bilan kirdi va unda Xristianlikning
asosiy akidalari tasdiklandi, cherkov kitoblari kabul etildi. Xristian cherkovi rasmiy davlat
cherkovi deb joriy etdi. Cherkov Rim imperatorin xudoning erdagi Noibi deb e`lon kildi.
Xristianlik diniy ta`limoti mazmunini asosan kuyidagilar tashkil etadi:
-
xudo mukaddas mukaddas uchlikda (troitsa) namoen buladi. Ya`ni xudo uch kiefali,
lekin yagonadir. Bu degani xudo xudo-Ota, xudo-Ugil, xudo-Mukaddas Rux. Birok bu uch
kiefali xudolar ayni paytda shaxslariga kura fark kiladilar. Masalan: Xudo-Otani xech kim
tugmagan va yaratgan emas. Xudo-Ugil esa tugilgan. Mukaddas Rux esa xudo-Otadan paydo
bulgan. Asosiy akidalar kuyidagilardir:
-
xudo-Ugil (Iso) xaloskor messiya, ya`ni xudo yarlakagan vakil. U iloxiy xaloskor. Iso
xristianlikning asoschisi.
-
Iso uldirilgandan keyin osmonga kutarilib ketgan, u kelajakda tiriklar va uliklar ustidan
xukm chikarish uchun oxirat kuni erga kaytib keladi.
-
Iso xam iloxiy, xam insoniy tabiatga ega.
-
Bibi Mar`yam xudoning onasi, u kizlik iffati saklangan xolda xamilador bulgan va
Isoni tukkan.
-
Ikonalarga siginish.
-
Xudo xamma narsadan ustun turadi va abadiydir. Uni xech kim yaratgan emas. Xudo
dunening yaratuvchisi u duneni 6 kunda yaratgan.
-
Odomzot tugilgan paytidan boshlabok gunoxkordir.
Xudo yaratgan barcha mavjudotlarning gultojisi inson, chunki uni uziga uxshash kilib
yaratgan. Bu uxshashlikning asosiy kirralari –bu insonga berilgan akl idrok, iroda, abadiy
ulmasliklarida.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
