Dinshunoslik ma'ruza doc

BUDDAVIYLIKNING  PARCHALANIB  KETISHI.  Barcha  jahon  dinlari  kabi 

buddaviylik  ham  ijtimoiy  taraqqiyot  natijasida  va  turli  mamlakatlardagi  ijtimoiy  guruhlar  tuzumlarning 

xususiyatlariga qarab, turli mazhablarga bo'linib ketgan. 

 

Buddaviylikda bir necha mazhablar paydo bo'lgan. Bulardan eng yirigi I asrda undan ajralib chiqqan 

xinoyana  («kichik  arava»,  tor  yo'l  ma'nosida)  Shri  Lanka,  Birma  kabi  mamlakatlarda  keng  tarqalgan; 

maxayana («katta arava», keng yo'l ma'nosida) Tibet, Xitoy, Yaponiya, Mongiliyada hamda Oltoy va Uzoq 

Sharqda yashovchi ba'zi xalqlar o'rtasida keng tarqalgan. 

 

Buddaviylikka xos mazhablardan biri Tibet va Mongoliyada ham tarqalgan bo'lib, u lamaizm degan 

nom bilan yuritiladi. Buddaviylikning bu mazhabi maxalliy xalqlar o'rtasida qadimdan mavjud bo'lgan diniy 

tasavvur  va  urf-odatlarni  o'zlashtirgan.  Lamaizmda  buddaviylikka  xos  tasavvurlar  bilan  bir  qatorda, 

Buddaning yana qaytib kelishi va yer yuzida adolatli  hokimiyat o'rnatishi to'g'risidagi rivoyatga keng o'rin 

berilgan.  Lamaizmni  ko'chmanchi,  qaloq,  savodsiz  xalq  hayotiga  moslashtirishga  urunish  mavjud;  undagi 

ibodat qilish tartibi ham ancha soddalashtirilgan. 

 

Hindistonda quldorlik tartiblari barham topishi bilan buddaviylik braxmanizmga tobora yaqinlashib 

borgan;  keyinchalik  hinduizmga  qo'shilib  ketgan.  XI-XII  asrlarda  buddaviylik  Hindistonda  o'z  ta'sirin 

deyarli butunlay yo'qotgan. 

 

Buddaviylik  ta'limotini  tartibga  solish  maqsadida  1871  yilda  Birmada  buddavistlarning  maxsus 

ibodatxonasida  Tripitakaning  turli  tarjimalari  va  variantlarini  taqqoslash  natijasida  yagona  teksti  ishlab 

chiqilgan  edi.  Yangi  tekst  mazmuni  729  ta  marmar  plitaga  tushirilgan  edi.  Bu  yozuvlar  saqlangan 

ibodatxona dunyo buddistlarining muqaddas joyiga aylantirilgan. 

PDF created with pdfFactory trial version 

www.pdffactory.com

---

 

Buddaviylik  ruhoniylari  xalqaro  miqyosda  uning  maqeini  kuchaytirishga  harakat  qilmoqdalar.  Shu 

maqsadda  buddaviylikning  turli  tashkilotlarini  birlashtirmoqdalar,  buddistlarning  xalqaro  konferensiyalari, 

s'yezdlarini muntazam o'tkazmoqdalar. 

 

Buddaviylikning  bir  necha  xaoqaro  tashkilotlari  mavjud.  Shulardan  eng  yirigi  Jahon  buddistlari 

qardoshligidir.  1  1950  yili  to'zilgan.  1956  yili  otaxon  buddistlarining  bu  din  paydo  bo'lganligining  2500 

yilligi nishonlandi. 

 

Markaziy  Osiyoda  bir  necha  yuz  mingdan  iborat  koreys  millatiga  mansub  kishilar  yashaydi. 

Ularning  oilaviy  maishiy  an'analari,  milliy  udumlarining  ayrim  tarkibiy  qismlari  mahayana  (shimoliy) 

ko'rinishdagi buddaviylik ta'sirida shakllangan. Hozirgi vaqtda bu mintaqada, ayniqsa O'zbekistonda koreys 

buddistlarni xristianlik ta'siriga olishga qaratilgan harakatlar avj olmoqda.