Dinning mohiyati, tuzilishi va funksiyalari. Reja: Din-ijtimoiy ong shakli, muayyan turmush va tafakkur tarsi, ma’naviy qadriyat sifatida

Ibtidoiy mifologiya. Ibtidoiy odamning tasavvuri va e’tiqodlari majmuasi, ularning real hayotdagi qiyinchiliklari, muammolari va yutuqlari og’zaki ijodda aks etgan. Bu narsa odamlarning ongida qolib, turli afsonalarning yaratilishiga sabab bo’lgan. Ibtidoiy mifologiyani tashkil etgan ijod doim odamlarning ma’naviy hayoti, ibodati, hissiyotlari va diniy tasavvurlari bilan chambarchas bog’liq edi. Buni tushunish oson: agar ibtidoiy odamning asosiy ma’naviy hayotida totemlarga, marhum ajdodlarga ibodat qilish, ular bilan sirli qarindoshligi bo’lsa, mifologiyaning markazida zooantropomorfik ajdodlar yoki har-xil mo’jizalar kuchiga ega bo’lgan ilohiylashtirilgan qahramonlar turardi. «Madaniy qahramon»larning ismlari afsonalarda biron bir muhim yaratilgan ixtiro yoki yangilikda mujassam bo’lgan. Masalan, olovni topish, oila va nikohlar shaklni o’rnatish, mehnat va ov qurollarini yasash va boshqa jasoratlarga oid aqidalarni tashkil qilish. Kosmogonik syujetlar ibtidoiy mifologiyada katta o’rin egallagan. Ya’ni er va osmon, quyosh va oy, o’simlik va hayvonot va nihoyat odamning yaratilishi to’g’risida rivoyatlar va afsonalarda diniy tasavvurlarning ta’siri yaqqol namoyon bo’lgan. Ruhlarni yangi shaklga kirish sehrli xususiyatiga, ya’ni o’z qiyofasini o’zgartirish qobiliyatiga ega, bir vaqtning o’zida odam va hayvon shaklidagi monstr deb hisoblashardi. Ibtidoiy mifologiyada hayot va o’lim, tabiat va madaniyat, ayol va erkaklar orasidagi muhim aloqalar tasvirlangan edi. Mifologiyaning bunday qarama-qarshiliklarini tahlil qilish hozirgi sharoitda inson tarixining qadimgi bosqichini qayta tiklash uchun muhim manba hisoblanadi. Xususan, bu tahlil ibtidoiy jamoalarda taraqqiyotning borishida diniy tasavvurlarning muhim rolini aniqlashga imkon yaratadi.