Diniy e’tiqod tug’ma hodisa emas u tarixiy kategoriyadir. Diniy e’tiqod shu xalq va millat vakillariga tashqi obg’ektiv omillarning doimiy ta’sir etib turishi natijasida vujudga keladi

Frantsuz faylasufi E.Butru yozadiki “Din mohiyat jihatan har kimning shaxsiy ishi. Aslida diniy tajribaning shakli diniy individuallar qancha bo’lsa shuncha. Din hayot tufayli mavjud, xar bir odam esa o’zining temperamenti va ruxiga mos hayot kechiradi”.

• Frantsuz faylasufi E.Butru yozadiki “Din mohiyat jihatan har kimning shaxsiy ishi. Aslida diniy tajribaning shakli diniy individuallar qancha bo’lsa shuncha. Din hayot tufayli mavjud, xar bir odam esa o’zining temperamenti va ruxiga mos hayot kechiradi”.
• G.Ollport taokitlaydiki, xar bir dindor o’z individual psixikasi doirasida shakllanadigan o’z maxsus diniga ega. Dining barcha ijtimoiy nomoyon bo’luvchi belgilari esa ikkilamchi, qandaydir individual diniy tajriba ustqurmasdir.
• U.Klark ayrim odmlarning “ iloxiyoti xis qilishlari “u bilan birlashib ketishiga qobilliklari, birlamchi diniy tajribalarni dinning teran manbayi deb bilgan. Ommaviy diniylik jamoa bo’lib bajariladigan sig’inish marosimlarini esa diniy hayotning yasama shakli deb bilgan. Nizomni u shaxs ichki diniy faolligining namoyon bo’lishi deb hisoblagan. Tashqi sharoit nomozni stimallashtirish yoki unga to’sqinlik qilish mumkin, asosiy manba esa insonning ichda bo’ladi deb hisoblangan.

Boshqa bir Amerikalik psixolog A.Maslou pik tajriba haqida yozadi. ”Pik tajribani xis qilayotgan individ nuqtai nazariga qo’ra xar bir shaxs o’z shaxsiy diniga ega, u o’z dinini o’ta shaxsiy afsona va ramzlari, rituallari va diniy tanalari maonosini ochib beruvchi shaxsiy vaxiylardan kelib chiqib rivojlantiradi, buning ustiga bu narsalar aynan shu shaxs uchun chuqur maonoga ega bo’ladi va ayni paytda boshqalar uchun to’la idiosinkretik yaoni butunlay hech qanday mazmunga ega bo’lmasligi mumkin”.

• Boshqa bir Amerikalik psixolog A.Maslou pik tajriba haqida yozadi. ”Pik tajribani xis qilayotgan individ nuqtai nazariga qo’ra xar bir shaxs o’z shaxsiy diniga ega, u o’z dinini o’ta shaxsiy afsona va ramzlari, rituallari va diniy tanalari maonosini ochib beruvchi shaxsiy vaxiylardan kelib chiqib rivojlantiradi, buning ustiga bu narsalar aynan shu shaxs uchun chuqur maonoga ega bo’ladi va ayni paytda boshqalar uchun to’la idiosinkretik yaoni butunlay hech qanday mazmunga ega bo’lmasligi mumkin”.
• Uchinchi metdologik muammo dindor psixikasi strukturasida emotsional, bilish, irodali jarayonlar, shuningdek ong va ongsizlik komponentlarning o’zaro munosabati muammosidir.
• Fredning fikricha din bu ijtimoiy nevrozdir. Ayni paytda u boshqa ko’pgina nevrozlardan xalos qiluvchi nevrozdir. U diniy eotikodni ilyuziya, insoniyatning qadimiy, kuchli yopishqoq istaklarining o’ziga xos xodisasini amalga oshirilishi deb atagan, diniy eotikodning kuchi esa shu istaklarning kuchiga bog’lik deb hisoblashgan.