Dinamikaga kirish. Dinamika qonunlari. 9-Ma`ruza o`qitish texnologiyasi

Asosiy cheklanish shartlari:

- mutlaq fazo mavjudlagi (geometric xususiyatga ega bo’lib, materiya va uning harakatiga bog’liq emasligi).

Bundan quyidagilar kelib chiqadi:

• 
  mutlaq qo’zg’almas sanoq sistemasining mavjud bo’lishi.
  
• 
  vaqtning hisob sistemasining harakatiga bog’liq bo’lmasligi.
  

– harakatdagi nuqtai massasining hisob sistemasi harakatiga bog’liqmasligii.

Bu ruxsat etilganlar Galiley va Nyutonlar tomonidan yaratilgan klassik mexanikada ishlatiladi. U shu kungacha juda keng ishlatilish sohasiga ega.

Dinamikaning asosiy qonunlari – Galiley tomonidan kashf va Nyuton tomonidan bayon qilingan bo’lib, u mexanik sistema harakatini ifodalashni hamma usullarini yozish, taxlil qilishni va ularni har hil kuchlar bilan dinamik ta’sirlashuvini asosini tashkil etadi.

Inersiya qonuni (Galiley va Nyuton qonuni) – Tashqi muhit ta’siridan muxofazalangan moddiy nuqtaga quyilgan kuchlar uning holatini yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini davom ettiradi. Bundan harakat va muvozanat holatlar inersiya bo’yicha ekvivalent ekanligi kelib chiqadi (Galilleyning nisbiylik qonuni). Inersiya qonuni o’rinli bo’lgan hisob sistemasi inersiyal xisob sistemasi deb deb ataladi. Moddiy nuqta o’zining harakat tezligi (kinematik holati)ni o’zgarishsiz saqlashga intilish xususiyati uning uning inertligi deyiladi.

Kuch va tezlanishning proporsionallik qonuni (Nyutonning II qonuni-dinamikaning asosiy tenglamasi) – Moddiy nuqtaning kuch ta’sirida olgan tezlanishi, kuchga to’g’ri proporsional va uning massasiga teskari proporsional

yoki

Bu erda m – nuqta massasi (inertlik o’lchovi), kg da o’lchanadi, miqdor jihatdan og’irlikni erkin tushish tezlanishiga bo’linganiga tehg.

F – ta’sir etuvchi kuch, H larda o’lchanadi (1 H shunday kuchki, uning ta’sirida 1 kg massali jism 1 m/c 2 tezlanish oladi, 1 H = 1/9.81 kg-c).