Dinamik tiplashtirilgan

12. FAYLLAR BILAN ISHLASH TEXNOLOGIYASI


12.1. Umumiy ma`lumotlar
Ma`lumotlarni komp’yuter xotira qurilmalaridan birida saqlashning eng qulay shakli – bu fayllar hisoblanadi. Axborotlarni saqlashning boshqa variantlari (masalan, ma`lumotlar bazasi) ham ana shu fayllarga asoslanadi.
Fayl — bu komp’yuter xotira qurilmalaridan birida saqlanayotgan va o`z nomiga ega bo`lgan ma`lumotlar to`plamidir.
Fayl bo`sh bo`lishi ham mumkin. Fayllar ma`lumot saqlashning eng qulay usuli ekanligining sababi quyidagilardan iborat:
Odatda dasturni bajarib, olingan natijalar dastur o`z ishiii tugatgandan so`ng, eHM xotirasidan o`chib ketadi. Bu ma`lumotlarga yana ehtiyoj paydo bo`lsa, dasturni qayta ishga tushirishga to`g’ri keladi. Buni oldini olish uchun olingan natijalarni fayllarga yozib qo`yilishi mumkin;.
faylda saqlanayotgan ma`lumotlar ko`plab masala va dasturlar uchun asos bo`lib xizmat qilishi, ya`ni faylda saqlanayotgan bir dastur natijalaridan boshqa masalalarni echishda foydalanish mumkin;
Ma`lumotlar soni eHM ning operativ xotirasiga sig’maydigan darajada ko`p bo`lishi mumkin. Bunday vaqtda ma`lumotlarning bir qismini biror faylda vaqtincha saqlab qo`yish tavsiya qilinadi;
Fayllardan ularda saqlanayotgan ma`lumotlar doirasidagi ihtiyoriy maqsad va masalalar uchun foydalanish mumkin.
Fayllar o`zining manzili hamda nomiga ega bo`ladi. Faylning nomi odatda ikkita qismdan iborat bo`lishi mumkin: nom va kengaytma. Masalan:
D: \ Python \ alomat.py
yozuvi alomat.py faylini anglatadi. Bu yerda alomat- faylning nomi, .py - esa uning kengaytmasi. Bu fayl D diskning Python papkasida saqlanmoqda.
Dasturchi fayllar ishini tashkil qilar ekan, faqat dastur va uning natijasi haqida qayg’uribgina qolmasdan, balki ko`plab qo`shimcha dasturlar yordamida fayllar yaratish, faylda saqlanayotgan ma`lumotlarni boshqarish, tahlil qilish, tartiblash, ehtiyojga qarab displey yoki qog’ozda akslantirish kabi masalalarni ham xal qilishi kerak. YAna, ilgari ko`zda tutilmagan yangi ehtiyojlar uchun qo`shimcha dasturlar yaratish haqida ham o`ylashi kerak.
Python tilida fayllar deb, eHM da saqlanayotgan bir xil tipga mansub bo`lgan ma`lumotlar (komponentalar) to`plamiga aytiladi.
Odatda bu fayllar oddiy matn yoki binar (ikkilik sanoq sanoq sistemasidagi) shaklidagi ma`lumotlardan iborat bo`ladi. Matnli fayllardagi ma`lumotlar insonlar uchun odatiy va tushunarli bo`lgan ko`rinishda saqlanadi. Bu ma`lumotlarni bloknot yoki matn muharrirlari yordamida qayta ishlash mumkin. Matnli fayllar .txt yoki .rtf kengaytmalari bilan saqlanadi. Binar fayllarda esa ma`lumotlar ikkilik sanoq sistemasida, ya`n 0 va 1 larning kombinatsiyalari shaklida saqlanadi. Bu fayllar .bin kengaytmasiga ega bo`ladi.
Faylda saqlanayotgan ma`lumotlardan foydalanish uchun ularni o`qish va o`zgaruvchilarga qiymat qilib berish lozim.
Ihtiyoriy vaqtda faylning faqat bitta komponentasi bilan ishlash mumkin xalos. Bu ma`lumotni ko`rsatkich (kursor) ko`rsatib turadi. Ko`rsatkich birinchi komponentadan boshlab, xar bir ma`lumot o`qilgandan keyin, navbatdagi o`qish kerak bo`lgan ma`lumotni ko`rsatib turadi. (Boshlang’ich sinflardagi xatcho`plarni eslab ko`ring.)
Fayldagi ma`lumotlar soni o`zgarib turadi, u dastlab nolga teng, keyinchalik faqat faylga yangi ma`lumotlar qo`shilganda o`sishi yoki o`chirilganda nolgacha kamayishi mumkin. Faylga qo`shilayotgan yangi ma`lumotlar doim uning oxiriga yoziladi.
Agar ilova biror faylni o`qish yoki yozish uchun ochgan bo`lsa, u holda boshqa ilovalar bu fayl bilan ishlay olmaydi.