Din psixologiyasining asosiy tushunchalari

Dinlar unga e’tiqod qiluvchilaming soni, miqyosi, o’zining ma’lum millat yoki xalqqa xosligi yoki millat tanlamasligiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:

• 
  Dinlar unga e’tiqod qiluvchilaming soni, miqyosi, o’zining ma’lum millat yoki xalqqa xosligi yoki millat tanlamasligiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:
  
• 
  1) Urug’-qabila dinlari - totemistik, animistik tasavvurlarga asoslangan, o’z urug’idan chiqqan sehrgar, shomon yoki qabila boshliqlariga sig’inuvchi dinlar. Ular millat dinlari va jahon dinlari ichiga singib ketgan bo’lib, hozirda Avstraliya, Janubiy Amerika va Afrikadagi ba’zi qabilalarda saqlanib qolgan.
  
• 
  2) Millat dinlari - ma’lum millatga xos bo’lib, boshqa millat vakillarini o’ziga qabul qilmaydigan dinlar ularga yahudiylik, hunduiylik, konfustiychilik va daostizm (xitoy), sintoizm (yapon) kiradi.
  
• 
  3) Jahon dinlari - dunyoda eng ko’p tarqalgan, kishilaming millati va irqidan qat’iy nazar unga e’tiqod qilishlari mumkin bo’lgan dinlar. Unga buddaviylik, xristianlik va islom dinlari kiradi.
  
• 
  Dinlar o’z ta’limotlariga ko’ra monoteistik - yakkaxudolik (yahudiylik va islom) va politeistik - ko’pxudolik (hinduiylik, konfustiychilik, xristianlik) dinlariga bo’linadi.
  

3. Asosiy tushunchalar

• 
  3. Asosiy tushunchalar
  
• 
  Yuqoridagi diniy tasavvurlaming mavjudligi keyinchalik quyidagi ibtidoiy din shakllarining vujudga kelishiga olib keldi. Bular:
  
• 
  1) Totemizm. «0 totem» so’zi - Shimoliy Amerikada yashovchi «Ojibva» qabilasi tilida «uning urug’i» ma’nosini anglatadi. lining mohiyati «odamlaming hayvonot yoki o’simlikning ma’lum bir turlariga qarindoshlik aloqalari bor» deb e’tiqod qilishdir. Qabila vakillari o’zlarining totemlari ma’lum bir hayvon yoki o’simlikdan kelib chiqqan deb bilishgan. Urug’chilik jamiyatining shakllanishi jarayonida totemizmning ahamiyati katta bo’lgan. Totemizm ta’sirida pay do bo’lgan urf-odat va me’yorlar asrlar davomida qat’iy qo’llanilib kelingan. Totemizm rivojlana borib unda yangi o’zgarishlar sodir bo’la boshladi, ya’ni birinchidan ajdodlar ruhlariga va ilohiy kuchlarga ishonchni kuchayishi kuzatildi, ikkinchidan totemni ozuqa sifatida iste’mol qilishni ta’qiqlash tizimi ya’ni - «tabu» pay do bo’ldi. Faqatgina diniy marosimlarda yoki qabila boshliqlariga totemni eyishga ruxsat etilgan. Totemizmning asoratlari hozirgi kungacha ayrim xalqlar urf-odatlari va marosimlarida saqlanib qolgan. Masalan, Hindistonda sigir va boshqa yovvoyi hayvonlar, Avstraliyada kenguru, Qirg’izlarda oq bug’u afsonaviy baxt keltiruvchi hayvon sifatida ulug’lanadi.