Dilorom qosimova menejment nazariyasi

3 .4 .  M enejm entda  vaziyat  yondashuvi
M e n e j m e n t   v a z if a la rin i  b a j a r i s h d a   k o rx o n a   v a   ta r m o q l a r  
o 'r ta s id a   v a z iy a t  o 'z g a ris h la ri  deb  atala d ig a n   fa rq larg a  e ’tibor 
berish  lozim.  Ular  ikki  xil  bo'ladi:  tashqi  va  ichki.  Ichki  o'zgarishlar 
aniq  korxona,  tarmoqni  tavsiflaydi.  Ichki  m uhitga  korxona  maqsad- 
lari,  resurslari,  kattaligi,  vertikal  va  gorizontal  m eh n at  taqsimoti 
va  h.k.  kiradi.  Korxonalar  o'rtasidagi  ichki  farqlar  binolar  o'rtasidagi 
farqqa  o'xshaydi.  Masalan,  binolar  arxitekturasi,  materiali,  kattali­
gi  bilan  farq  qilib,  bu  farq  natijasida  ularning  biri  klub,  boshqasi 
kishilar  yashaydigan  uy  bo'lishi  m um kin.  Xuddi  shunday  tarzda 
korxonalarning  ichki  farqlari  ularning  vazifalarini  belgilaydi.  Bu
55

---

o 'z g a ris h la rn i  m a ’lum  d ara ja d a   n a z o r a t   qilish  m u m k in   va  ular 
boshqaruv  qarorlari  natijasida  vujudga  keladi.  Rahbariyat  tom onidan 
ichki  o 'z g a ris h la r  borasida  qabul  qilinadigan  qarorlar  qanchalik 
samarali  va  unum dor  faoliyat  yuritishni  belgilaydi.
K o rx o n a n in g   k a ttaligi  ichki  farqlar  k o rxona ni  b o sh q a rish g a  
qanday  t a ’sir  etishini  yorqin  n am oyon  qiladi.  Yirik  aksiyadorlik 
jam iyatini  boshqarish  bilan  kichik  korxona,  do'konni  boshqarish 
o 'r ia s id a   k a t ta   farq  m avjud.  K orxona  q a n c h a   k a t t a   b o 'lsa,  uni 
boshqarish  ham  shunchalik  qiyin  bo ‘ladi.
Tashqi  o'zgarishlar  korxonadan  tashqaridagi  muhit  omillaridir. 
Ular  qatoriga  yirik  raqobatchi  korxonalar  texnika  va  texnologiyani 
olish  manbalari,  ijtimoiy  omillar,  davlat  boshqaruvi  kiradi.  Tashqi 
muhit,  tashqi o ‘zgarishlar korxona  faoliyatiga turlicha t a ’sir ko‘rsatadi. 
Shu  sababli  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilishda  vaziyatni  hisobga 
olish  zarur.  Qaysi  o'zgarishlar  korxona  muvaffaqiyatiga  kuchliroq 
t a ’sir  q ilis h in i  k o ' r s a t i s h   y e t a r l i   e m a s .   T u rli  t u m a n   v a z i y a t  
k o ‘rsatkichlari  va  m en ejm en t  jarayonining  barcha  vazifalari  o'zaro 
bog'liq  hamda  ularni  bir-biridan  ajratib  k o ‘rib  chiqish  m um kin  emas- 
ligi  m a ’lum  qiyinchiliklarga  olib  keladi.  Suvga  tashlangan  tosh  b u ­
tu n   k o i   b o ‘ylab  tarqa luvchi  to lq in la r n i  hosil  qilgani  kabi,  biror 
m uhim   omilning  o'z garishi  b u tu n   korxona  faoliyatida  aks  etadi.
Korxona  faoliyati  samaradorligiga  ko ‘plab  ham   ichki,  ham   tashqi 
omillar  t a ’sir  etishi  sababli  u  m en ejm en tn in g   en g   yaxshi  usuli  -  
aniq  vaziyatni  hisobga  olgan  holda  belgilanadi,  Shu  vaziyatga  eng 
mos  bo'lgan  usul  en g   samarali  usul  bo'ladi.  Shu  sababli  muvaffa- 
qiyatli  boshqaruv  integratsiya  qilingan  yondashuvni  talab  etadi.
V aziyat  yondashuvi  bilan  bevosita  bog'liq  tizimli  yondashuv- 
ga  turli  xususiy  yondashuvlar,  m enejm ent  vazifalari  uzviy  bog'liq 
bo'lib,  korxona  q ator  o'z aro  bog'liq  kichik  tizim dan  iborat  tizim 
sifatida  o'rganiladi;  tizim  nazariyasi  rahbarlarga  tizim ning  a ’lohida 
qismlari  o'rta sid a g i  tizim  va  uni  o'rab  tu rg a n   m u h it  o 'rtasidagi 
bog'liqlikni  t u s h u n ish g a   imkon  beradi.  Vaziyat  yondashuvi  tizim 
nazariyasini  amalda  qo'llashni  korxonaga  t a ’sir  etuvchi  asosiy  ich­
ki  va  tashqi  o'zgarishlarni  aniqlash  yo'li  bilan  kengaytiradi,  qo'yilgan 
m aqsadga erishish  uchun  m en ejm en tn in g  aniq  usullarini  aniq vaziyat 
bilan  bog'lab  am alga  oshirish  imkonini  beradi.
56

---