Dilnavoz Yusupova

Harbiy hiylalar
»
asari orqali yetib kelgan «Shiroq» afsonasi ham 
yozuvchi M.Osim tomonidan qayta ishlangan bo‗lib, voqealar Yaksart – «Sirdaryo» 
atroflarida yoz faslida bo‗lib o‗tadi. Eron shohi Doro shak (sak) qabilalari ustiga bostirib 
kelmoqchi bo‗ladi. Bundan xabar topgan yurt oqsoqollari kengash o‗tkazadilar. 
Kengashda qabila boshlig‗i, nomi Sug‗diyada ham, Eronda ham mashhur bo‗lgan Rustak, 
oqsoqollar Saksfar, Omarg va boshqalar ishtirok etadilar. Shu vaqt ularning huzuriga 
Shiroq ismli cho‗pon kirib Eron qo‗shinini hiyla bilan halok etajagini, buning evaziga 
uning oilasi va bolalariga g‗amxo‗rlik qilishga va‘da berishlarini talab qiladi. Va‘dani 
olgach Shiroq o‗z quloq-burnini kesib, eroniylar dam olib turgan joyga boradi. Shiroq 
Doroga qabila boshlig‗i Rustak uning quloq-burnini kesganligini, buning uchun undan 
qasos olmoqchi ekanligini va Eron qo‗shinini saklar yashaydigan chekka yerlarga olib 
bormoqchiligini aytadi. Eron qo‗shini bir haftalik oziq-ovqat olib yo‗lga tushadi. Lekin 
oradan bir hafta o‗tsa hamki saklardan darak topolmaydilar. Eron qo‗shini aldanganini 
bilib Shiroqni ura boshlaydi. Sarkarda Ranosbat Shiroqni yaxshilikcha yo‗lga solmoqchi 
bo‗ladi. Lekin botir cho‗pon uning taklifini rad etadi. Eroniylar Shiroqni chopib, qiyma-
qiyma qilib tashlaydilar.
Tarixchi Ktesiy 
(
mil. av. 430 – 354
)
 yozib qoldirgan 
«
Zarina va Straingiya
»
, Xores 
Metilenskiy 
(
mil. av. IV asr
)
tomonidan yozib qoldirilgan 
«
Zariadr va Odatida
»
 
afsonalarida sevgi-muhabbat va qahramonlik haqida bayon qilinsa, Mahmud Koshg‗ariy 
tomonidan XI asrda yozib olingan «Oltin qon» nomli afsonada turk askarlarining Iskandar 
Zulqarnayn ustidan qozongan g‗alabasi, o‗ldirilgan Zulqarnayn askarlaridan birining 
hamyonidagi qonga bo‗yalgan oltinlar keyinchalik