Dilnavoz Yusupova

(1948 – 2003) 
Hayotiga doir muhim ma’lumotlar 
Tog‗ay Murod Surxondaryoning Denov tumaniga qarashli Xo‗jasoat qishlog‗ida 
1948-yili tug‗ildi. Qishloqdagi o‗rta maktabni tugallab, 1966 – 1972-yillarda hozirgi 
O‗zbekiston Milliy universitetining jurnalistika fakultetida ta‘lim oldi.
1972 – 1976-yillarda respublika radiosining «Vatandoshlar» (xorijiy ellarga 
mo‗ljallangan) tahririyatida xizmat qildi, «O‗zbekiston fizkulturachisi» gazetasida, 1982-
yildan 1985-yilgacha esa «Fan va turmush» jurnalida ishladi. 1985 – 1987-yillar ichida 
Moskvadagi Jahon adabiyoti institutida ham tahsil olib qaytdi.
Tog‗ay Murod 55 yoshida hayotdan ko‗z yumdi.
Ijodiy faoliyati 

---

397 
I. Qissalari 

«Yulduzlar mangu yonadi» (1976, qissada tarixiy qadriyat – kurash, 
kurashchi polvonlar, ular orasidagi muomala-munosabatlar, ziddiyatli hayotiy 
muammolar qalamga olinadi). 

«Ot kishnagan oqshom» (1979, qissa sho‗ro davri adabiyotidagi ko‗plab 
boshqa asarlardan oxiri «umidbaxsh sadolar bilan» tugamasligi jihatidan ham 
ajralib turardi. Qissa qahramoni Ziyodulla chavandoz o‗zining sevimli, vafodor va 
bir umrga sadoqatli otidan najot tilaydi). 

«Oydinda yurgan odamlar» (1980, qissa qahramonlari – Qoplonbek va 
Oymomo oliyjanob qalb egalaridir. Befarzand bo‗lgan Qoplonbek va Oymomo bir-
birlaridan voz kechishmaydi). 

«Qo‗shiq» (1985). 
II. Romanlari 

«Otamdan qolgan dalalar» (1993, roman o‗zbek xalqining chor Rossiyasi va 
sho‗ro bosqini ostida o‗tgan hayotini – yuz yildan ortiqroq tarixni o‗zida mujassam 
etgan. Asarda bir oilaning uch avlodi hayoti misolida butun millatning taqdiri o‗ta 
ta‘sirchan bo‗yoqlarda ifoda etiladi. Oqposhshoning asl niyatini anglamay, 
bosqinchilarning uyatli qiliqlaridan orlanib tug‗ilib o‗sgan yerini tashlab ketgan 
Jamoliddin ketmon XIX asr oxiri – XX asr boshlaridagi xalq vakili edi. Nima qilib 
bo‗lsa-da yurt tuprog‗ini bosqinchilardan tozalash niyatida qo‗liga qilich tutgan 
Aqrab (Chayon) XX asrning 20-yillarida milliy istiqlol yo‗lida shahid bo‗lgan 
bobolarimiz timsoli sifatida ko‗rinadi. Shunday shavkatli otalardan to‗ragan 
Dehqonqul esa o‗sha paytdagi hukmron Moskvaning «paxta mustaqilligini 
ta‘minlash» siyosati qurboni – millionlab huquqsiz kolxozchilarning umumlashma 
obrazidir. «Otamdan qolgan dalalar» romani uchun Tog‗ay Murod Qodiriy 
nomidagi Davlat mukofoti bilan taqdirlangan. Aynan shu roman e‘lon qilingach, 
adibga «O‗zbekiston xalq yozuvchisi» unvoni berilgan. Bu asar asosida taniqli 
kinorejissyor Shuhrat Abbosov ikki qismli badiiy filmni suratga olgan) 

«Bu dunyoda o‗lib bo‗lmaydi» (romanda sho‗ro davlati yiqilgach, bir umr 
sig‗inib kelgan e‘tiqodi yolg‗on chiqqan Botir firqa obrazi tasvirlangan) 

---

398