Диагностика и лечение черепно-мозговых травм

---

BOSH MIYA SHIKАSTLАNISHLАRI 

---

STАTISTIK MА’LUMOTLАR 
Bosh miya jaroxati eng ko’p tarqalgan shikastlanishlar 
qatoriga kirib, xamma shikastlanishlarning 40%ga yaqinini 
tashkil qiladi. Butun dunyo sog’likni saqlash statistikasiga 
ko’ra, u yiliga o’rtacha 2% o’sish qobiliyatiga ega. Bunda 20 
yoshdan 60 yoshgacha bo’lgan shikastlanganlar, yaʼni eng 
ko’p mexnatga yaroqli yoshdagilar, ustun turadi. Buyuk 
Britaniyada yiliga 1 mln axoli bosh miya jaroxatining u yoki 
bu turi bilan tibbiy yordamga murojaat kilsa, ulardan 150 
mingtasi kasalxonalarga yotqiziladi, 5%ga yaqini esa 
malakali neyroxirurg yordamiga muxtoj buladi. 

---

•
O’zbekistonda xar yili 120 000 atrofida bosh miya jaroxati xodisasi ro’yxatga 
olinadi, ulardan 6-9%ga bosh miya sikilishi buyicha turli operatsiyalar amalga 
oshiriladi. Bosh miya jaroxati natijasida xar yili 10 000 gacha odam olamdan 
utadi va shunchasi nogiron buladi.
•
Jaxonda bosh miya jaroxatidan xar yili 1,5 mln. axoli olamdan utadi, 2,4 mln. 
bulsa, nogiron buladi. XX asr oxiriga kelib, bosh miya jaroxati natijasida nogiron 
bo’lganlar Rossiyada 2 mln, АKShda 3 mln, butun dunyoda esa 150 mln axolini 
tashkil qildi.

---

Bosh miya shikastlanishi klassifikatsiyasini birinchi bo’lib Petit 1773 yilda taklif 
qilgan bo’lib, u asosan bosh miya shikastlanishini uchtaga: yaʼni bosh miya 
chayqalishi (commocio cerebri), bosh miya lat yeyishi (contusio cerebri) va 
bosh miya ezilishi (compressio cerebri)ga ajratgan. Keyingi uch yuz yil davomida 
taklif etilgan klassifikatsiyalarning asosini ushbu klassifikatsiya tashkil etadi. 
Bosh miya shikastlanishida kechadigan patologo-anatomik, gisto- va bioximik 
uzgarishlar, serebral gemodinamikani o’zgarishi, bosh miya elektrofiziologik 
aktivligini o’zgarishi, bosh miyadagi metabolizm o’zgarishlarini chuqur 
o’rganish, bosh miya shikastlanishidan tashqari bemorlarda kuzatiladigan 
yondosh kasalliklarni bo’lishi bosh miya shikastlanishining zamonaviy 
klassifikatsiyasini ishlab chikilishini talab qilar edi. Quyida bosh miya 
shikastlanishining zamonaviy klassifikatsiyasini keltiramiz. 

---

•
Og’irlik darajasi bo’yicha:
•
- yengil (bosh miya chayqalishi, bosh miya lat yeyishi yengil darajasi) 
•
- o’rta og’ir (bosh miya lat yeyishi o’rta og’ir darajasi) 
•
- og’ir (bosh miya lat yeyishi og’ir darajasi, DАP, bosh miya ezilishi) 
•
Xarakteri bo’yicha: (bosh miyaga infektsiya tushish xavfi) 
•
- yopiq BMSh (kalla suyagi miya qutisi usti terisidagi aponevrozgacha bo’lgan 
jaroxatlar) 
•
- ochiq BMSh (kalla suyagi miya qutisi usti terisidagi va aponevroz 
zararlanishi, otogemolikvoreya yeki rinoreya kuzatilishi) 
•
-- ochik teshib o’tuvchi (qattik miya pardasi zararlanishi bilan) 
•
-- teshib o’tmagan (qattik miya pardasi zararlanishisiz) 
•
Patogenezi bo’yicha:
•
-birlamchi (tug’ridan-tug’ri bosh miya shikastlanishi kuzatilishi) 
•
-ikkilamchi (boshqa yondosh kasalliklar; o’tkir bosh miya qon aylanishi 
buzilishi natijasida, epistatus vaqtida olinidigan BMShi) 

---

Эхо-ЭС 

---

---

---

---

---

---

---

---

---