Di-11-19-guruh talabasi Xudoyqulov Abdug’ani 1 ϑ=600 m/s tezlik bilan uchayotgan m 65·10

_MASALALAR

_{DI-11-19-guruh talabasi Xudoyqulov Abdug’ani}

1) ϑ=600 m/s tezlik bilan uchayotgan m=4.65·10^-26 kg massali molekula idish devoriga tik uriladi va tezligini o’zgartirmasdan devordan elastic qaytadi. Urilish vaqtida idish devoriga berilgan kuch impulsi topilsin.

Berilgan: =600m/s, m=4.65∙10^-26

Topish kerak: FΔt-?

Formulasi: FΔt= 2m

Yechilishi: FΔt=2∙4.65∙10^-26=5.6∙10^-23

2) ϑ= 600m/s tezlik bilan uchayotgan m=4.65·10^-26kg massali molekula normalga nisbatan idish devoriga 60⁰ burchakda uriladi va shunday burchakda tezligini o’zgartirmay elastik qaytadi. Urilish vaqtida idish devoriga berilgan kuch impulsi topilsin.

Berilgan: =600m/s, m=4.65·10^-26kg, =60⁰;

Topish kerak: FΔt-?

Formulasi: , ϑ=ϑ₂cosα-(-ϑ₁cosα), Δϑ=ϑ₂cosα+ϑ_1ϑcosα)

Yechilishi: 2.8·10^-23 hxc.

3) Biror balandlikdan vertikal tushayotgan 0.1 kg og’irlikdagi sharcha qiya tekislikka uriladi va tezligini o’zgartirmasdan tekislikdan elastik qaytadi. Tekislikning gorizontga nisbatan qiyaligi 30⁰ ga teng. Urilish vaqtida tekislikning olgan kuch impulsi 1.73 N·s ga teng. Shar tekislikka urilgandan qancha vaqt o’tgach trayektoriyasining eng yuqori nuqtasida bo’ladi?

Berilgan: m=0.1kg, =30⁰, FΔt=1.73 N∙s;

Topish kerak: FΔt-?

Formulasi: Δϑ = ϑ₁cosα-(-ϑ₂cosα) Δϑ=cos(ϑ₁+ϑ₂), ϑ₁=ϑ₂=ϑ Δϑ = 2ϑcosα

ϑ_y =ϑsin( _y=0 ϑcos2α=gt dan t=ϑcos2α/g ϑ = dan t =

Yechilishi: t=0.51 s .

4) Kesim yuzi S = 6 cm² bo’lgan suv oqimi devorga normalga nisbatan α = 60⁰ burchakda uriladi va tezligini o’zgartirmasdan devordan elastic qaytadi. Agar suv oqimining tezligi ϑ = 12m/s bo’lsa, devorga ta’sir qiluvchi kuch topilsin.

Berilgan: S = 6 cm², α = 60⁰ , ϑ = 12m/s;

Topish kerak: F=? Formulasi: m= lSρ=SϑΔtρ (1 ) t= (2) Δϑ=cosα(ϑ₁+ϑ₂), ϑ₁=ϑ₂=ϑ dan Δϑ=2ϑcosα(3)

Yechilishi: F=86 H

5) Avtomobilning og’irligi 9.8·10³ N. Avtomobil harakatlanayotganda unga o’z og’irligining 0.1 qismiga teng bo’lgan ishqalanish kuchi ta’sir qiladi. 1)Avtomobil tekis harakatlanganda motorning tortish kuchi qancha bo’ladi?

Berilgan: m=9.8∙10³;

Topish kerak: F=?

Formulasi: a=0, F-F_t.k=0, F-F_t.k=0.1mg;

Yechilishi: F=920;

6)a=2.44m/s² o’zgarmas tezlanish bilan harakatlanayotgan avtomobil bakidagi benzinning sirti gorizont bilan qanday α burchak tashkil qiladi?

Berilgan: a=2.44m/s²;

Topish kerak: =?

Formulasi: 0= mg+N+ F, F=-ma, 0 = Nsinα-ma, 0=mg-Ncosα, mg= Ncosα; N= ; =ma chiqib a=g·tgα; a=arctg

Yechilishi: a=arctg

7)Tramvay vagonining shifiga mahkamlangan ipga shar osilgan . Vagon tormozlanganda, uning tezligi Δt=3.3 s vaqt oralig’ida ϑ₁=47.5 km/soat dan ϑ₂=30 km/soat gacha bir tekisda o’zgaradi.

Vagon tormozlanganda, polkadagi chamadon siljiy boshlashi uchun, chamadon bian polka orasidagi ishqalanish koeffisenti chegaraviy qiymati qanday bo’lishi kerak?

berilgan

Yechilishi: Biz masalani noinersial sanoq tizmi uchun bajaramiz. 0=F+F_t yoki x o’qdagi proyeksiyasi 0=F_t-ma dan a=(ϑ₁-ϑ₂)/t ; F_t=kmg. Kmg=m(ϑ₁-ϑ₂)/t; k=(ϑ₁-ϑ₂)/gt; va bundan k= 0.15 ekanligi kelib chiqadi va k 0.15 bo’lganda chemadon polkadan siljiy boshlaydi.

8)Qiyaligi har 25 m yo’lda 1m balandlikka ko’tariladigan toqqa 1 m/s² tezlanish bilan chiqayotgan avtomobil matorining tortish kuchi topilsin. Avtomobilning og’irligi 9.8 10³ N va ishqalanish koeffisenti 0.1 ga teng.

Yechilishi: x o’qdagi kuchlarni va bu o’qda nyutonning ikkinchi qonuni orqali proyeksiyalarni yozib olamiz: F-mgsinα-F_S=ma (1) bunda sinα=h/l bo’lgani uchun o’rniga qo’yamiz: F=ma+mgsinα+F_S va hisoblasak F=m(a+ +0.1g) dan F=2.37 Kn kelib chiqadi.

9) Tramvay a=49.0sm/s³ tezlanish bilan harakatlanadi. Agar motor quvvatini 50% I ishqalanish kuchini yengishga 50% I harakatning tezligini oshirishga sarf bo’lgani ma’lum bo’lsa, ishqalanish koeffisenti topilsin.

Yechilishi: Motorning quvvati N=Fϑ. Quvvatning yarmi ishqalanish kuchiga =kmgϑ, ikkinchi yarmi tezlikni oshirishga =maϑ ketadi. Bundan kmgϑ= maϑ bo’lib k=a/g, k 0.05 kelib chiqadi.

10) Jism 10m masofada o’z tezligini 2m/s dan 6m/s gacha oshirish uchun zarur bo’lgan ish topilsin. Yo’lning hamma qismida 0.2 kN gat eng ishqalanish kuchi ta’sir qiladi. Jismning massasi 1kg gat eng.

Yechilishi: Ishning bir qismi kinetic energiyaga sarf bo’lsa qolgani ishqalanish kuchiga sarf bo’ladi. A=mϑ₂²/2-mϑ²₁/2 +A_i bunda A_i=F_i·s bo’lib A=m(ϑ₂²-ϑ₁²)/2+F_is; A=16.02kJ kelib chiqadi.

11)Dvigatelning o’rtacha quvvati 15 o. k gat eng bo’lgan avtomobil 100km yo’lni 30 km/soat o’rtacha tezlik bilan bosib o’tganda qancha miqdorda benzin sarflangan? Dvigatelning f.i.k 22%. Benzinning issiqlik berish qobilyati 4.6 10⁷ J/kg ga teng.

Yechilishi: Avtomobilning s masofa bo’yicha bajargan foydali ishi A= = bundan benzinning masssasini topib olsak m= ; m=13kg bo’ladi.

12)Avtomobil 40km/soat tezlik bilan harakatlanganda, har 100 km yo’lga 13.5 lbenzin sarf qilsa va shu sharoitda quvvati 16.3 o. k gat eng bo’lsa, avtomobil dvigatelining f. i. k topilsin. Benzinning zichligi 0.8 g/sm³. Benzinning issiqlik berish qobilyati 4.6· 10⁷ J/kg.

Yechilishi: Dvigatelning foydali ish koeffisenti ŋ= - (1) Dvigatelning quvvati N= , t= dan

A_f= - (2); A_t=qm, m=ρV dan A_t=qρV – (3). (2), (3), (1) formulalarni birlashtirib: ŋ= ; ŋ=0.22 bo’ladi.

13) Agar ressoraning o’rtasiga biror yuk qo’yilganda uning statik egilishi x₀=2sm bo’lsa, o’sha yuk ta’sirida ressoraning eng katta egilishi topilsin. h= 1m balandlikdan ressoraning o’rtasiga shu yuk boshlang’ich tezliksiz tushsa, eng katta boshlang’ich egilishi qanday bo’ladi?

Yechilishi: Amaliy tajribalarga ko’ra mg=kh₀ dan k=mg/h_0; bu yuk H balandlikdan tushganda

mg(H+h) = kh²/2= mgh²/2h₀, yoki h²-2h₀h-2h₀H=0. Bu tenglikni bajarib h=h₀

h=0, h=2h₀=4 sm; Agar H=1 m bo’lsa h=22.1 sm bo’ladi.

14) m=0.1 kg massali rezinka koptok gorizontal yo’nalishda biror tezlik bilan uchib borib, qo’zg’almas vertical devorga uriladi. Urilishda koptok Δt=0.01 s vaqt ichida Δx=1.37 sm ga siqiladi. Huddi shu Δt vaqt ichida koptok oldingi shakliga kelib tiklansa, urilish vaqtida devorga ta’sir qilgan o’rtacha kuch topilsin.

Yechilishi: Nyutonning ikkinchi qonunidan: F=mΔϑ/Δt; Δϑ=Δl/Δt dan F= ; F=13.7 H.

15)Bir-biridan r=10^-10 m masofada turgan ikkita protonning o’zaro tortishish kuchi topilsin. protonning massasi m=1.67 ·10^-27kg. protonlar nuqtaviy massalar deb olinsin.

Yechilishi: yerning tortishish kuchi F=G dan F=1.86·10^-44 H.

16)Jism yerning tortishishini yengib, undan har doim uzoqlab boraolishi uchun yer sirtidan jismga berilgan tezlik , ya’ni ikkinchi kosmik tezlik topilsin.

Yechilishi: Jism yerdan uzoqlashishi uchun jismning kinetic energiyasi tortishish potensial energiyasini yengish uchun yetarli bo’lishi kerak;

F = mg = bo’lib bo’lgani uchun

km/s.

17)Yer sirtidan qanday masofada og’irlik kuchining tezlanishi 1m/s² ga teng bo’ladi?

Berilgan: a=1m/s², R=6400km;

Topish kerak: H=?

Formulasi: = ; (R+H)²= ; h=R - R;

Yechilishi: h=13590 km;

18) Oyning sun’iy yo’ldoshi Oy sirtidan 20km masofada aylana orbita bo’ylab harakatlanadi. Bu yo’ldosh harakatining chiziqli tezligi topilsin.

Berilgan: h=20km;

Topish kerak: =?

Formulasi: = ; ; g_oy=0.165g_y;

Yechilishi: =1.7 km/soat;

19) Yer sharini o’z aylanish o’qiga nisbatan inersiya momenti topilsin.

Yechilishi: J= MR dan J=97.36∙10³⁶kg∙m².

20) Inertsiya momenti 245 kg∙ bo’lgan maxovik g’ildirak 20 ayl/s bilan aylanadi. Aylantiruvchi momentning tasiri to’xtaganda 1 minutdan so’ng to’xtaydi. Ishqalanish kuchining moment topilsin.

Berilgan: J=245 kg∙ ; =20 ayl/s;

Formula: N=nt/2; M=Jԑ ԑ= M=

Yechish: M= = 513 N∙m

21. Avtomobil o’z harakati vaqtini birinchi yarmini 80km/soat tezlik bilan, qolgan vaqtida 40km/soat tezlik bilan harakatlangan. Avtomobil harakatining o’rtacha tezligi topilsin.

Berilgan:

Topish kerak:

Yechilishi: To’g’ri chiziqli notekis harakatda o’rtacha tezlik (1) formuladan aniqlanadi, bu yerda va , , ifodalarni 1-formulaga olib borib qo’ysak natijada kelib chiqadi. Javob:

22. tezlik bilan oqayotgan daryoda suvga nisbatan tezlik bilan harakatlanayotgan qayiqning quyidagi hollarda qirg’oqqa nisbatan tezligi topilsin: 1) qayiq oqim bo’yicha suzganda, 2) qayiq oqimga qarshi suzganda,3) qayiq oqimga perpendikulyar suzganda

Berilgan: ,

Topish kerak:

Yechilishi: 1) oqim bo’yicha suzganda:

2) qayiq oqimga qarshi suzganda:

3) qayiq oqimga perpendikulyar suzganda:

23. Vertikal yuqoriga otilgan jism 3 sek dib dan keyin yerga qaytib tushdi. 1) Jismning boshlang’ich tezligi qanday bo’lgan? 2) Jism qanday balandlikka ko’tarilgan. Havoning qarshiligi hisobga olinmasin.

Berilgan: t=3sek;

Topish kerak:

Yechilishi: 1)

2)

24. Qayiq suvga nisbatan tezlik bilan qirg’oqqa tik yo’nalishda harakat qilmoqda. Oqim qayiqni 150 km pastga sudradi. Daryoning kengligi 0.5 km. 1) Daryo oqimining tezligi va 2) qayiqning daryodan o’tishi uchun sarf qilingan vaqt topilsin.

Berilgan:

Topish kerak:

Yechilishi: 1)

2)

25. Jism balandlikdan boshlang’ich tezliksiz tushmoqda. 1) Jism o’z harakatining birinchi 0.1 sekundida qancha yo’l bosadi? 2) Oxirgi 0.1 sekunddachi? Havoning qarshiligi hisobga olinmasin.

Berilgan:

Topish kerak:

Yechilishi: 1)

2)



;

26. Poyezd tezlikda harakat qilmoqda. Agar bug’ berish to’xtatilsa, poyezd tekis sekinlanuvchan harakat qilib dan keyin to’xtaydi. 1) Poyezdning manfiy tezlanishi topilsin. 2) To’xtash joyidan necha metr narida bug’ berishni to’xtatish kerak?( )

Berilgan:

Topish kerak: a=? S=?

Yechilishi: 1)

2)

27. Vagon manfiy tezlanish bilan tekis sekinlanuvchan harakat qilmoqda. Vagonning boshlang’ich tezligi . Vagon qancha vaqtdan keyin va boshlang’ich no’qtadan qancha masofada to’xtaydi? ( )

Berilgan:

Topish kerak: t=? S=?

Yechilishi: 1) t=

28. Jism bosib o’tgan yo’l S ning t vaqtga bog’lanishi tenglama orqali ifodalanadi, bu yerda ekanligi ma’lum bo’lsa, harakat boshlangandan qancha vaqt o’tgach tezlanishi bo’ladi?

Berilgan:

Topish kerak:

Yechilishi: Umumiy holda , ekanligi uchun

(1) va (2).

(2) ifodadan t ni topamiz: Javobi:

29. Jismning bosib o’tgan yo’li ning vaqtga bog’lanishi tenglama orqali berilgan, bunda . Jism harakatining birinchi, ikkinchi va uchinchi sekund oralig’idagi o’rtacha tezligi va tezlanishi topilsin. ( )

Berilgan: S, t, , ;

Yechilishi: , ,

1)

2)

3)

4)

30. Tosh gorizontal otilgandan 0.5 sek o’tgach, uning tezligi boshlang’ich tezligidan 1.5 marta katta bo’lgan. Toshning boshlang’ich tezligi topilsin. Havoning qarshiligi hisobga olinmasin.( )

Berilgan: t= 0.5 sek, ;

Topish kerak:

Yechilishi:

31.Muz ustida v=2 m/s tezlik bilan sirpantirib yuborilgan tosh s=20.5 m masofada to’xtaydi. Toshning muzga ishqalanish koefitsiyentini o’zgarmas deb hisoblab uning qiymati topilsin.