Deviant xulq-atvor va yoshlar sotsiologiyasi

 

Ijtimoiy deviantlikni keltirib chiqaruvchi sabablari va oqibatlari 

O‘smir  yoshdagilarga  xos  xususiyat  shundaki,  tashqi  jihatdan  va  o‘z 

da‘volariga  ko‘ra  bu  katta  yosh,  ichki  xususiyatlari  va  imkoniyatlariga  ko‘ra 

esa,  ular  hali  bola.    O‘smirlarning  erkalashga,  o‘ziga  e‘tibor  berilishiga 

moyilligi,  o‘yin  qaroqligi  mana  shu  bilan  bog‘liq.  Shu  bilan  birga  o‘smirlarda 

o‘zining katta yoshli bo‘layotganligini his etish bilan birgalikda ong, o‘z qadr-

qimmatini his etish, jinsiy mansubligini anglash uyg‘onadi va faol shakllanadi. 

O‘smirlik yoshi o‘zida har xil ruhiy jarohat yetkazadigan omillar ta‘siriga tutish 

xavfi  yuqori  darajada  bo‘lgan  shart-sharoitlar  jamini  ham  ifodalaydi. 

O‘tkazilgan  sotsiologik  tadqiqotlar  ma‘lumotlar  buyicha  ota-onalar  o‘rtasidagi 

urush-janjallar,  o‘smirning  nuqtai-nazariga  ko‘ra  ularda  o‘smirni  va 

atrofdagilarni  kamsitadigan  nuqsonlarning  mavjudligi,  o‘smirga  nisbatan 

haqoratlovchi  munosabat  bo‘lish, unga ishonmaslik yoki  uni  hurmat  qilmaslik 

mana  shunday  kuchli  ta‘sir  ko‘rsatadigan  omillardandir.  Bularning  barchasi 

---

[- 10 -] 

 

bolalar va o‘smirlarning ijtimoiylashuvi jarayonini qiyinlashtiradi va mana shu 

asosda ularning hulq-atvorida har xil chetga chiqishlarni keltirib chiqaradi. 

Shu  jumladan,  voyaga  yetmaganlarning  asosial  hulq-atvori  ijtimoiy 

jihatlarini  o‘rganish  sohasida  keyingi  yillarda  o‘tkazilgan  tadqiqotlar  tahlili 

metodologik  jihatdan  bu  o‘rinda  qarama-qarshiliklar  mavjudligini  ko‘rsatadi. 

Jumladan, tadqiqotchilar ―asosial hulq-atvor‖ terminini qo‘llar ekanlar, ―og‘ma 

va  delikvet  hulq-atvor‖  kabi  tushunchalarni  sinonim  sifatida  ishlatadilar.  Bu 

terminalogiyada  anglashilmovchilikka  olib  keladi.  Bizning  fikrimizcha,  barcha 

ijtimoiy  hulq-atvorni  norma  va  deviant    (og‘ma)  (normalardan  chetga 

chiqadigan) hulq-atvorga bo‘lgan ma‘qul (1-rasm) 

1-rasm.