Devalvatsiya

Transfert

Transfert, transfer (frans. transfert — oʻtkazish, koʻchirish) — 1) chet el valyutasi yoki oltinni bir mamlakatdan boshqasiga oʻtkazish; 2) nomi yozilgan qimmatli qogʻozlarga egalik huquqini bir shaxs tomonidan boshqa shaxsga berish; 3) bitishuvlarga doyr toʻlovlarni bir xisobvarakdan boshqasiga oʻtkazish; 4) markaziy hokimiyat tomonidan undirilgan soliqlarning bir kismini mahalliy hokimiyat organlariga oʻtkazish. Amaliyotda oʻtkazma toʻlovlar, yaʼni davlat byudjetidan ijtimoiy ehtiyojlar uchun aholiga toʻlanadigan nafaqa va pensiyalar, tadbirkorlarga toʻlanadigan subsidiyalar, davlat qarzi boʻyicha toʻlanadigan foizlar ham T. ("transfert toʻlovlari") deb ataladi.

Devalvatsiya

Devalvatsiya (de va lot. valeo — qiymat) — milliy pul birligi kursining chet el valyutalari (erkin almashtiriladigan valyutalar, xalqaro hisob birliklari)ga nisbatan pasaytirilishi. D. davlat tomonidan rasmiy ravishda eʼlon qilinadi va qonunchilik asosida amalga oshiriladi. D. mamlakat savdo va toʻlov balansining keskin yomonlashuvi, valyuta rezervining holdan toyishi, xalqaro valyuta bozorlarida milliy valyuta kursining pasayishi bilan bogʻliq holda yuz beradi. Uning ochiq D. (D. hukumat tomonidan qonun yoʻli bilan rasman eʼtirof qilinadi, eski qogʻoz pulning bir qismi muomaladan chiqariladi yoki kadrsizlangan pul almashtiriladi) va yashirin D. (qogʻoz pulning qadrsizlanishi, oltin taʼminotining kamayishi yuz beradi, lekin pulning bir qismi muomaladan olinmaydi) koʻrinishlari bor. 1978-yilgacha jahon mamlakatlari valyutalarining rasmiy qiymati ularning oltin taʼminotini taqqoslash orqali aniqlanar edi. 20-asrning 70-y.lari oxiridan (xalqaro kelishuvga muvofiq) barcha qadri baland valyutalardagi oltin nisbatlari bekor qilindi va D. u yoki bu chet el valyutasi (odatda, AQSH dollari, Germaniya markasi, ingliz funt sterlingi va b.)ga nisbatan pasaytirish yoʻli bilan amalga oshiriladigan boʻldi. Mac, 1990-yil 1 noyabr dan sobiq Ittifoqda amalda boʻlgan rubl AQSH dollariga nisbatan 1,8=1 dollar nisbatida D. qilindi.

D. hodisasi hozirgi rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarning bankmoliya tizimida tez-tez uchrab turadi. 1998-yilda Jan.-Sharqiy Osiyo mamlakatlari, Yaponiya, Rossiya va b.da yuz bergan moliyaviy tanglik oqibatida bu mamlakatlarning milliy valyutalari dollarga nisbatan qisman D. qilindi (yana q. Revalvatsiya).

de.. + fr. evaluation — ba\o, narx; qiymat

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

iqt. 1 Milliy valyuta qiymatining chet el valyutalari kursiga nisbatan pasayishi; valyuta rasmiy qismi-ning pasayishi. ◆ ..oltin zapaslari kamayib ketgan taqdirda amaldagi pul sistemasining qadr-qimmati pasayadi va u boshqa qogʻoz pul-lar chiqarishni — devalvatsiyani muqarrar qilib qoʻyadi. I. Hamroboyev, «Oltin davr» .

2 Muomaladagi qadrsizlangan pullarni bekor qilib, boshqa biletlar bilan al-mashtirish yoki qadrsizlangan pul bahosini tushirish yoʻli bilan oʻtkaziladigan pul islohoti. ◆ ..yaʼni bu yerda iqtisodiy nayranglar — pulni devalvatsiya qshishga oʻrin qolmaydi. Gazetadan .

Ochiq devalvatsiya Eski qogʻoz pul muayyan qismining muomaladan chiqarilishi yoki qadrsizlangan pulning almashtirilishi. Yopiq (yoki yashirin) devalvatsiya Muomaladagi qadrsizlangan qogʻoz pullardan bir qis-mining ular qiymatini pasaytirgan holda muomalada sakdab qolinishi.