Detallarning eskizlarini bajarish. Detallarning ish chizmalari Reja

8-bosqich. O‘lcham chiziqlari va shartli belgilarni qo‘yish 
Sirtlarni xarakterini aniqlovchi o‘lcham va chiqarish chiziqlari, shartli belgilar 
(diametr, radius, kvadrat, konuslik, qiyalik, rezba turlari va boshqalar) 2.307-68 DS 
qoidalariga asosan bajariladi (10.3,
v
-rasm). 
 
a)
 
 
 b) 
 

---

v)
 
 
g) 
10.3-rasm 
 
9-bosqich. O‘lcham sonlarini qo‘yish 
Detal elementlarini o‘lchov asboblari yordamida o‘lchab o‘lcham chiziqlari ustiga 
o‘lcham sonlari qo‘yiladi. Agar detal elementlarida rezba ochilgan bo‘lsa, uni 
parametrlari va rezbani belgilanishi qo‘yiladi (9.3,
g
-rasm). 
10-bosqich. Eskizni taxt qilish 
Detalning eskizi chizilgandan so‘ng asosiy yozuv to‘ldiriladi. Kerak bo‘lgan 
hollarda o‘lchamlardagi chetga chiqishlar, sirtlarning rasmi, joylashishi, texnik 
talablar hamda tushuntirish yozuvlari haqida ma’lumotlar beriladi. So‘ngra eskiz 
oxirgi marta ko‘zdan kechirilib tekshiriladi va kamchiliklari tuzatiladi. 
 
10.2 Detalning eskizi bo`yicha uning ishchi chizmasini bajarish 
Detalning ish chizmasi deb, detalni tayyorlash va nazorati uchun yetarli tasvirlari 
va boshqa ma’lumotlardan iborat chizmaga aytiladi. Ma’lumotlarga o‘lchamlar, 
shartli belgilar, yozuvlar, jadvallar va boshqalar kiradi. 
Shunday qilib chizma grafik qismdan tashqari matn qismini ham o‘z ichiga oladi. 
 
10.4-rasm 
Ish chizmalarini tayyorlash 
10.4-rasmlda o‘quv chizmasini A4 formatga, 1.2-rasmlda esa A3 formatga 
joylashtirish ko‘rsatilgan. 
Chizma qog‘ozida detalni tasvirlari va g‘adir-budurliklarini ko‘rsatuvchi yetarli 
belgilardan tashqari, asosiy yozuv, texnikaviy talablar (asosiy yozuv ustida), g‘adir-

---

budurlik belgisi (yuqorida o‘ng burchakda), chizmani burilgan belgisi (yuqorida 
chap burchakda); detalni tasvirini ifodalovchi omillar jadvali (tishli g‘ildiraklar va 
shlisali buyumlarda) ham keltiriladi. Detalning tasvirlar soni va mazmuni detalning 
rasmli va o‘lchamlari haqida to‘liq ma’lumot berishi kerak.