Detallarga qo’yilgan texnik talablarni xisobga olgan xolda texnologik bazani tanlash bo’yicha masalalar yechish

2-AMALIY MASHG’ULOT


Detallarga qo’yilgan texnik talablarni xisobga olgan xolda texnologik bazani tanlash bo’yicha masalalar yechish.


Texnologikjarayonniloyihalashdanavval, detalningishchichizmasi, uningtexniktalablarivamexanizmdaishlashvazifasibatafsilo’rganibchiqiladi. Proektsiyalarningyetarliekanligi, ishlanuvchiyuzalarsifatio’rganilibtekshiribchiqiladi.
Кo’phollardakonstruktorasossizholdachizmadajudahamaniqbo’lgano’lchamlarnivayuzag’adir-budurliklarinibelgilaydi. Bundayhollardatexnologtomonidantegishlituzatishlarkiritishto’g’risidatakliflarqilishimumkin, konstruktorbilanbirgalikdabutaklifnimuhokamaqilishasosidato’g’riyechimitopiladi.
Ishchichizmaninazoratqilishvaqtidadetaltexnologiyabopliginiyaxshilashimkoniyatianiqlanadi. Ishlanuvchiyuzalariningo’lchamlarinikichraytirishgae’tiborberiladi, buesamexanikishlovberishsermehnatliginikamaytiradi; detalbikirliginioshirishgae’tiborberiladi, buesako’pasbobliishlovberish, ko’ptig’liasboblarnivayuqoriunumdorlikrejimlariniqo’llashimkoniyatiniberadi; keskichasboblarningishlovzonasigaolibkirishvachiqarishningengillashtirilishigaahamiyatberiladi, natijadaasosiyvayordamchivaqtkamayadi; ariqchalar (pazlar), galtellar, teshiklarvajihozelementlarningo’lchamlariniunifikasiyalashgaharakatqilinadi, buesao’lchamlivaprofillikasboblarningturiniqisqartiradivao’tuvlarniketma-ketbajarishdaishlovberishvaqtinikamaytiradi; tanavorniishonchlivaqulaybazalashgaahamiyatberiladi, o’lchamqo’yishdaesao’rnatuvvao’lchovbazalarningbiryuzadanqo’yishgaharakatqilinadi; tanavorlarningko’po’rinliishlovberishqulayligigaahamiyatberiladi. Кonstruktsiyaningtexnologiyabopligigaahamiyatberishvamumkinqadarqulaykonstruktivyechimniqo’llashtexnologikjarayonyaratishnisoddalashtiradivaloyihalashsermehnatliginikamaytiradi va mehnat unumdorligi oshadi.


Tanavorolishusulinitanlashvaungatexnik
talablaro’rnatish


Tanavorolishusulinitanlashdaquyidagilar: a) detalmaterialiningtexnologiktavsifi, vauningquyiluvchanlikxususiyati, bosimbilanishlovberishdaplastikdeformatsiyagachidamliligi, vashuningdekuyokibutanavorolishusullariniqo’llaganda, tanavormaterialiningstrukturaviyo’zgarishlari (masalan, bolg’alangantanavordatolalariningjoylashishi; quymalardagizarradorliginingkattaligivaboshq.); b) tanavorningkonstruktivshaklivao’lchamlaribilan; v) tanavortayyorlashaniqligigaqo’yilgantalablar, yuzalarningtozalikdarajasivayuzaqatlamlariningsifatibilan; g) chiqariluvchidasturningmiqdorivashudasturnibajarishuchunmo’ljallanganvaqtibilananiqlanadi.
Tanavorolishusulinitanlashgatexnologikmoslamanitayyorgarlikko’rishvaqti (shtamplar, modellar, pressqoliplarivaboshq. tayyorlash); tegishlitexnologikjihozlarningmavjudligi,sonivajarayonningbizxohlaganmexanizatsiyalash va avtomatlashtirishdarajasikattata’sirko’rsatadi.
Tanlabolinganusul, detalningengkamtannarxinita’minlashikerak. Tanavor aniqligini oshirish bilan mexanik ishlov berish hajmi sezilarli kamayadi. Biroq, ishlab chiqarish dasturi kam bo’lsa hamma usullar ham rentabelli bo’lmasligi mumkin, chunki moslamalarni tayyorlash jarayonlari uchun ketgan sarflar, iqtisodiy jihatdan o’zini qoplamasligi mumkin. Bu esa iqtisodiyko’rsatkichlarni hisoblash formulalari asosida aniqlanadi.
Tanavor tayyorlash usullarining texnologik tavsifnomalarini bilgan holda iqtisodiy jihatidan qo’yilgan talablarni qondiruvchi ko’p bo’lmagan sondagi tayyorlash usulini tanlab olish mumkin. Yakuniy tanlov iqtisodiy hisoblashlar asosida olib borilishi kerak.
Tanavorlarni quyma yoki bosim bilan plastik deformatsiyalab olishda dastlab quyidagilar o’rnatiladi: 1) ishlov berish uchun kerak bo’lgan qo’shim; 2)ishlanuvchi va qora yuzalar o’lchamlarining qo’yimlari; 3)birinchi amal uchun baza yuza va shu yuzalarga qo’yiluvchi texnik talablari; 4)tanavorlarga termik ishlov berish (agar kerak bo’lsa), uning strukturasiga va material qattiqligiga ishlov berish nuqtai nazaridan qo’yilgan talablar; 5)tanavor yuzalarini tozalash usuli; 6) tekshiruv namunalaridan materialning sifatiga baho berish uchun kesilish joyi (javobgarligi juda ham yuqori bo’lgan detallar uchun); 7) tanavorlarga birlamchi ishlov berish usullari (shilib, tozalash, markazlash, to’g’rilash va h.k.).
Tanavorlarni sortli chiviqlardan tayyorlashda esa chiviqning shakli va o’lchamlarini yoki list qalinligi aniqlanadi. Кo’rsatilgan berilganlar tanavor chizmasida keltirilgan yoki uni tayyorlash texnik talablarida keltirilgan bo’lishi kerak.
Tanavor sifatini nazorat qilish quyidagilarni ko’zda tutadi: qora va birlamchi ishlangan yuzalarni tashqi kuzatish asosida material kamchiliklarini aniqlash, universal o’lchov asboblari,andozalar yoki belgilovchilar yordamida tanavorlar o’lchamlarini tekshirish, materialning fizik-mexanik xususiyati va uning kimyoviy tarkibini tekshirishlar ko’zda tutiladi.
Tanavorlarturliusullarbilanolinishimumkin.
Quyidagiko’rinishdagitanavorlarkengtarqalgan:
1) cho’yan, po’lot, ranglimetallarmateriallarivaqotishmalariningquymalari;
2) erkinbolg’alabvashtamplabolinuvchipo’lotpakovkalari;
3) sortlimateriallipo’lotlardanturlishakldaolinuvchiprokatlar;
4) po’lotlardanpayvandlabvaaralashtayyorlangantanavorlar;
5) kukunlimetallurgiyauslubidaolinuvchitanavorlarvah. k.