Denov tuman 4-son kasb-hunar maktabi

To‘rt taktli to‘rt silindrli ish tartibi 1-3-4-2 bo‘lgan dvigatelda taktlarning takrorlanishi

		Silindrlar
Tirsakli valning aylanishi	Tirsakli valning burilish burchagi
		1	2	3	4
	0-180°	Ish yo‘li	Chiqarish	Siqish	Kiritish
Birinchi aylana
	180-360°	Chiqarish	Kiritish	Ish yo‘li	Siqish
	360-540°	Kiritish	Siqish	Chiqarish	Ish yo‘li
Ikkinchi aylana
	540-720°	Siqish	Ish yo‘li	Kiritish	Chiqarish
Porshen PCHN dan YUCHNga harakatlana boshlaganda birinchi

takt boshlanadi. Bu paytda kiritish va chiqarish darchalari ochiq. Nasos yordamida kiritish darchasi orqali silindrga yonilg‘i aralashma yoki havo kiritiladi, ular esa silindr ichida qolgan gazlarni atmosferaga chiqarib yuboradi va porshen tepasidagi bo‘shliqni to‘ldiradi; yuqoriga harakatlanayotgan porshen o‘z devorlari bilan kiritish, so‘ngra chiqarish darchalarini to‘sadi. Shu vaqtdan boshlab siqish takti boshlanadi va porshen YUCHNga yetay deganda siqish kamerasiga o‘t oldirish shami bilan elektr uchquni beriladi (karburatorli, injektorli dvigatelda) yoki yokilg‘ining mayda zarrachalari forsunka yordamida purkaladi (dizelda), natijada siqish kamerasidagi zarad alangalanadi.

14-rasm. To‘rt taktli sikl: a-kiritish; b-siqish; v-ish yo‘li; g-chiqarish.



5-MAVZU KO’P SLINDRLI DVIGATELNING ISHLASH TARTIBI

Silindrlarning joylashish chizmasi. Zamonaviy avtomobil dvigatellari

to'rt, olti va sakkiz silindrli, ayrimlari esa o'n, o'n ikki silindrli qilib
ishlab chiqariladi. Silindrlar joylashuvi asosan, bir qatorlidir.Ko’pchilik bir qatorli dvigatellarning sikindirlari vertikal (ISUZU, NEXIA LACCETI) joylashgan.Ba’zi bir dvigatellarda silindirlar tik holatda 20-57 burchak ostida masalan damas yoki yotiq joylashishi mumkin. Silindirlari ikki qator joylashgan dvigatellarning silindirlari malum burchak ostida yoki yotiq holatda o’rnatiladi. Agar silindirlar ikki qator joylashgan dvigatellarda ularning silindirlari orasidagi burchak 180 gradusdan kam bo’lsa bu holda ular V simon dvigatellar deyiladi. Agar 180 gradusga teng bo’lsa ikki qatorli yotiq dvigatellar deyilladi. Ko’pchilik V simon dvigatellarni silindirlari 90 gradus burchak ostida joylashadi. Bunday dvigatellarni uzunligi va vazni bir qatorli dvigatellarnikiga nisbatan ancha kichik bo’ladi.Dvigatelning ishchi tavsifiga tasir ko’rsatadigan asosiy tushunchalar bilan tanishib chiqamiz. Silindir diametric va porshin harakatini millimetrda, dvigatel hajmini literda o’lchash qabul qilingan. Bir xil hajmdagi ikkita dvigatel turli miqdordagi silindirga va to’rt komporofkaga ega bo’lishi mumkin. Agar silindir diametric porshin yurishidan kata bo’lsa unda bunday dvigatel qisqa yo’lli deb ataladi. Ushbu dvigatellar tirsakli valning burchak tezligi va dvigatelning quvvati boshqalarninkidaa yuqori bo’ladi. Agar porshin yo’lli silindir diametridan kata bo’lsa unda dvigatel uzun yo’lli deb ataladi. Bunday dvigatellar odatda tejamkor va kata burovchi mamentga ega bo’ldi. Uzun yo’lli dvigatellar qisqa yo’lli dvigatellarga nisbatan balandroq va uzunasiga kaltaroq bo’ladi.
Dvigatel konstruksiyasini ishlab chiqishda alohida silindirlar hajmini kattaligini tanlash to’g’risidagi masalani hal etish kerak bo’ladi. Agar silindr hajmi judda kichik qilib qo’yilsa unda u yonilg’I aralashmasi yaxshi to’lmaydi va bunday dvigatellning quvvati past bo’ladi. Shuningdek silindr hajmini chegarasiz kengaytirib bo’lmaydi. Shuningdek silindr chunki bunda yonilg’I aralashmasi to’liq yonib ulgurmaydi. Yonilg’ining sarfi ortadi. Dvigatelning quvvati esa pasayadi. Zamonaviy avtomabil dvigatellarida bitta silindirning hajmi juda kam holatda 0,8 litrdan kata bo’ladi va o’rta hisobda 0,5 litrni tashkil etadi.Avval takidlab o’tganidek dvigatel qancha ko’p silindirga ega bo’lsa u shuncha ravon ishlaydi. Ichki yonuv dvigatelli ravon aynalishi uchun tirsakli valning uchiga moxovik o’rnatiladi va dvigatelda silindirlar soni qancha kam bo’lsa shuncha kata moxovik o’rnatish talab qilinadi.