Denov tadbirkorlik va pedagogika

8-jadval 
Rahbarlik uslublarining mazmuni 
Parametrlari
Avtoritar uslub
Demokratik uslub 
Liberal uslub 
Uslubning 
tabiyati 
Barcha hukumronlik 
va 
javobgarlikni 
yetakchining qo‘lida 
jamlanishi 
Vakolatlarni 
aso 
siy 
jihatlarni 
yetakchida saqlab 
qolish 
bilan 
boshqaga 
topshi- 
ilishi 
Etakchi tomonidan 
javobgarlikni 
o‘zidan olishi va 
hukmronlikdan 
guruh 
(tashkilot) 
foydasiga voz ke- 
chilishi 
Maqsadlarni belgilash 
va 
vositalarni 
Qarorlarni qa bul 
qilish, boshqaruvda 
Guruh uchun istal- 
gan 
tartibdagi 

---

102 
tanlashdagi imtiyoz 
ishtirok 
etish 
asosidagi darajalar 
bo‘yicha 
taqsimlangan 
o‘zini 
o‘zi 
boshqarish 
imkoniyatini berish 
Kommunikatsion 
oqimlar 
ko‘proq 
yuqoridan keladi 
Kommunikatsiya 
ikkala yo‘nalishda 
faol 
amalga 
oshiriladi 
Kommunikatsiya 
asosan 
―gorizontal‖ 
asosida quriladi
Kuchli 
tomonlar
Asosiy 
e‘tibor 
muddatlar 
tartibiga 
qaratiladi, 
natijani 
oldindan aytib berish 
mumkin
Xodimlarning 
boshqaruvda 
ish- 
tirok etish orqali 
ishni bajar- ishga 
shaxsiy 
maj 
buriyatlari oshadi 
Ishni yetakchining 
aralashuvisiz 
boshlashga imkon 
beradi 
Zaif tomonlari 
SHaxsiy tashabbusni 
to‘xtatib 
qolish 
tendentsiyalari 
ko‘zatiladi 
Bunday 
uslubda 
masalalarni 
yechish uchun ko‘p 
vaqt talab qilinadi 
Etakchining 
ara- 
lashuvisiz ish ning 
tezligi 
yo‘- 
qotilishi 
va 
ha- 
rakat 
yo‘nalishi 
o‘zgarishi mumkin
bo‘yicha harakat qiladi, javobgarlikdan qochishga intiladi.U har xil omillarning 
ta‘siri ostida o‘zining qarorini o‘zgartirishi mumkin. Tashkilotda ko‘pincha muhim 
masalalar uning ishtirokisiz hal qiladi. 
Qo‘l ostidagilar bilan o‘zaro munosabatlarda liberal muloyimdir. U ularga 
deyarli to‘liq erkinlikni beradi, talabchan emas, ularni ishini nazorat qilishni 
yoqtirmaydi. 
Obro‘ olishga intilib u qo‘li ostidagilarga har xil imtiyozlarni berish, o‘rinsiz 
mukofotlarni to‘lashga qodir. U yana qo‘l ostidagi yalqov uchun ishni bajarishi 
mumkin, yomon xodimlarni ishdan bo‘shatishni yoqtirmaydi. 
Rahbarlikning demokratik uslubi 
rahbar va qo‘l ostidagilarda ishonch va 
o‘zaro tushunish tuyg‘usi mavjud bo‘lishini ko‘zda tutadi. Rahbar o‘zini guruhning 
bir a‘zosi sifatida tutadi. Har bir xodim qo‘rqmasdan o‘z fikrini aytishi mumkin. 
Ko‘pgina muamolar jamoaviy hal qilinadi. Rahbar qo‘li ostidagilar bilan ko‘proq 
maslahatlashish, o‘zining afzaligini namoyon kilmaslik va tanqidga to‘g‘ri javob 
qaytarishga harakat qiladi. Qabul qilingan qarorlarning oqibati uchun 
javobgarlikni qo‘li ostidagilarga yuklamaydi. Xodimlarning fikrlariga quloq 
solishga intilishni, o‘zi buni tushunmasligidan emas, balki muhokama qilishda 
hamma vaqt ham ishlarning holatini yaxshilashga imkon beruvchi nozik tomonlar 
vujudga kelishi mumkinligi bilan izohlanadi. Bunday rahbar, agarda qo‘l 
ostidagilar uni bunga ishontirsa, murosaga kelish yoki qabul qilingan qarordan voz 
ke- chishni o‘ziga or deb hisoblamaydi. U muammoni hal qilish va bunda olingan 
foydalarni maqsadga muvofikligini isbotlashga harakat qiladi. Nazoratni amalga 

---

103 
oshirishda u yakuniy natijaga alohida e‘tiborni qaratadi.Bunday ahvol qo‘l 
ostidagilarda o‘zini o‘zi qo‘rsatishga sharoitlarni yaratadi,ularda fikr yuritishning 
mustaqilligi rivojlanadi. Bu tarbiyaviy ahamiyatga ham ega, maqsadga kamroq 
xarajatlar bilan erishishga imkon beradi. Boshqaruv qo‘pol bosimsiz, odamlarning 
qobiliyatlarini hisobga olish bilan amalga oshiriladi. 
Rahbarlikning bunday uslubini ko‘pgiga mutaxassislar muvofiq deb 
hisoblaydilar.SHuning bilan birga tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, barcha hollarda 
ham qo‘l ostidagilar rahbarlikning demokratik uslubini afzal deb bilmaydilar, 
hamma vaqt ham bu uslub unumli bo‘lavermaydi. Gap shundaki, rahbarlikning 
ko‘rib chiqilayotgan uslublaridan har biri ham ijobiy va ham salbiy alomatlarga 
ega, jamoalar faoliyatining sharoitlari esa g‘oyatda turli tumandir. Hozirga qadar 
uslublar va rahbarlikning samaradorligi o‘rtasidagi to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘likliq 
aniqlanmagan. 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, mutloq bitta usludan foydalanadigan rahbarlar 
g‘oyatda kam uchraydi. Menejer faloiyatining uslubi, qoidaga ko‘ra rahbarlikning 
u yoki bu mutanosiblikdagi uchta asosiy klassik uslublarining kombinatsiyasidan 
iborat bo‘ladi. Buning ustaga, har bir menejer, o‘zining, o‘zi uchun afzal bo‘lgan 
boshqaruv usullari majmuasidan foydalanadi. Bu haqda har xil menejerlar yaqin 
vaziyatlarda amaldi bir xil nitijalarga erishgan holda, ko‘pincha butunlay har xil 
harakat qilishdari darak beradi. 
Hozirgi sharoitlarda menejer faoliyatining sharli ravishda vaziyatli shaxsiy 
deb ataluvchi uslubi afzalroq bo‘lishi mumkin.