Denov tadbirkorlik va pedagogika

Evristik mehnat
- bu hammadan avval rahbarlar va mutaxasislarning 
mehnatidir. U ijodiy aqliy faoliyatining tabiati, ularning psixofiziologik mohiyatini 
to‘liq darajada aks ettiradi. 
O‘zining mazmuniga ko‘ra evristik mehnat operatsiyalarning ikkita turidan 
tashkil topadi: tahliliy va konstruktiv. 
Tahliliy operatsiyalar qarorlar qabul qilish uchun zaruriy axborotlarni qabul 
qilish va idrok etishdan iboratdir. Bunday operatsiyalarga, ularni bajarishning 
shakllari va usullariga ko‘ra, ko‘yidagilar kiradilar: har xil hujjatlar va adabiy 

---

111 
manbalarni ko‘rib chiqish va o‘rganish; og‘zaki suhbatlar, so‘rovlar va bevosita 
kuzatishlarning o‘tkazish, tahlil natijalarini tegishli hujjatlarda (ma‘lumotnomalar, 
ma‘ruzalar, tahliliy obzorlarda) bayon etish, mavjud holatning tashxisini qo‘yish 
yoki aniqlash. 
Konstruktiv operatsiyalar har xil turdagi qarorlarni tayyorlash va qabul qilish 
bilan bog‘liqdir. Bu operatsiyalar qarorlarning mazmuni, xarakteri va 
murakkabligi, hamda ularning yakka tartibda va jamoaviy qidirishning tegishli 
usullariga muvofiq ajratadilar. 
Ma’muriy mehnat -
bu aqliy mehnatning o‘ziga xos turi bo‘lib, uning 
vazifaviy belgilanishi odamlar harakati va hulqini ularning mehnat faoliyatlari 
jarayonida bevosita boshqarishdan iborat bo‘ladi. 
Ma‘muriy mehnat jarayoni quyidagi tashkiliy–ma‘muriy operatsiya- larni 
bajarishda vujudga keladi: xizmatli kommunikatsion (og‘zaki axborotni telefonda 
so‘zlashishlar yo‘li bilan uzatish va qabul qilish, ish joylarini aylanib chiqish, 
xodimlar va keluvchilarni qabul qilish, korxona doirasida harakatlanishlar); 
yo‘riqnomaviy (qarorlarni ijrochilarga og‘zaki farmoyishlar, yozma bo‘yruqlar, 
ko‘rsatmalar berish yo‘li bilan yetkazish; ijrochilarga vazifalarni belgilash yoki 
ular tomonidan tuzilgan ishning shaxsiy rejalarni tasdiqlash, vazifalar va 
topshiriqlarni bajarish jarayonidan og‘zaki yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatish, yozma yo‘l-
yo‘riqlarni tuzish va tasdiqlash); muvofiqlashtiruvchi (bo‘linmalar va xizmatlar 
ishini kengashlar va majlislar o‘tkazish yo‘li bilan o‘zaro bog‘lash; ishni bajarilishi 
reja-jadvalini ijrochilar va muddatlarni ko‘rstatish bilan tuzish); nazoratli- 
baholovchi (buyruqlar, kengashlar qarorlari, rejalar, vazifalar, topshiriqlarni 
bajarilishini nazorat qilish, bo‘linmalar va ijrochilarni ishini baholash, 
rag‘batlantirish va jazolash).