Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A



Download 0,5 Mb.
bet43/155
Sana29.05.2022
Hajmi0,5 Mb.
#616027
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   155
Bog'liq
Odam anatomiyasi DENOV 20222

4-MA’RUZA Mavzu: SINDESMOLOGIYA
REJA:

  1. Sindesmologia

  2. Suyaklarning o`zaro birikishi.

  3. Yumaloq bo`g`imlar.

  4. Yassi bo`gimlar.

Tayanch iboralar: umrov, kurak, yelka, yelka-oldi, qo’l panja, chanoq son, boldir, oyoq panja suyaklari. Erkak va ayollar chanoqlari.
SINDESMOLOGIA — suyaklarning o`zaro birikishiini o`rganadigan bo`lim. Quyi tabaqali umurtqali hayvonlarda — asosan suvda yashovchilarda, skelet suyaklari o`zaro biriktiruvchi to`qimalar vositasida birlashadi. Boshqa guruh hayvonlarda suyaklar o`zaro tog`ay moddasi bilan qo`shilgan bo`ladi. Albatta, bunday suyaklarning biriktiruvchi to`qima yoki tog`ay moddalari bilan birlashuvi I suyaklarning o`zaro harakatini cheklab qo`yadi va bu uzluksiz birlashuv deyiladi. Suvda yashovchi hayvonlarning quruqlikka chiqishi yangi birikish shakllarini keltirib chiqardi. Suyaklar richaglar vositasida, harakatchan, bo`g`imlar hosil qilib uzlukli birikish holatiga o`tadi. Demak filogenezda suyaklar o`zaro uzluksiz va uzlukli birikish holatlarida uchraydi. Ontogenez qisqa muddat ichida filogenez holatini qaytarganligi uchun, embrion taraqqiyotida ham, uzluksiz va uzlukli birikish shakllari uchraydi. Embrion taraqqiyotining boshlang`ich bosqichida skelet suyaklari o`zaro biriktiruvchi to`qima vositasida birikkan bo`ladi. Keyingi davrda biriktiruvchi to`qima so`rilib, bo`shliqlarning hosil bo`lishi natijasida uzlukli birlashmalar hosil bo`ladi. Lekin taraqqiyot davomida biriktiruvchi to`qima, tog`ay moddasi bilan almashsa yoki suyakka aylansa—uzluksiz birlashma holida saqlanishi mumkin. Skelet suyaklari o`zaro biriktiruvchi to`qima, tog`ay yoki suyak moddasi bilan biriksa uzluksiz birlashuvlar deb ataladi. Suyaklar o`zaro bo`g`imlar hosil qilib, harakatli biriksa — uzlukli birlashuvlar deb ataladi. Bu ikki birlashuvlar orasida, ularning birortasiga ham o`xshamagan birlashuv shakli bo`lib, ularga yarim bo`g`imlar deyiladi. Yarim bo`g`imlarda cheklangan, juda kam harakat bo`ladi, bo`g`im yuzalari orasida juda kichik tirqish bo`lib, bo`g`im kapsulasi bo`lmaydi. Ba'zi skelet suyaklari o`zaro ko`ndalang targ`il mushaklar vositasida birikishii mumkun. Kurak suyagining qovurg`alar bilan birikishi yoki til osti suyagining boshqa suyaklar bilan birikishi mushaklar vositasida bo`ladi.
Uzluksiz birlashuvlar uch guruhga bo`linadi.
1. Suyaklar o`zaro biriktiruvchi to`qima vositasida birlashladi,
2. Suyaklar o`zaro tog`ay moddasi vositasida birlashadi.
3. Suyaklar o`zaro suyak to`qimasi vositasida birlashib, suyaklanib ketadi.
Sindesmoz va sinxondroz birlashuvlar vaqtincha yoki doimiy saqlanib qolishi mumkin. Suyak taraqqiy etish jarayonida biriktiruvchi to`qima yoki tog`ay moddasi vositasida biriksa, lekin keyinchalik u yo`qolib ketsa — vaqtinchali sinartroz birlashuvi deyiladi. Katta yoshda ham saqlanib qoladigan sinartroz birlashuvlarga — doimiy sinartroz deyiladi. Uzlukli birlashuv holati natijasida bo`g`imlar hosil bo`ladi. Bo`gim hosil etish uchun quyidagi hosilalar bo`lishi kerak:
1) bo`g`im yuzalari o`zaro muvofiq bo`lishi kerak. Ularning yuzlari silliq tog`ay bilan qoplangan bo`ladi;
2) uzlukli birlashuvlar natijasida hosil bo’lgan bo`g`imlar xalta bilan o`ralgan bo`ladi. Kapsulaning tashqi qavati fibroz to`qimadan hosil bo’lsa, ichki yuzasida esa silliq sinovial membrana bilan qoplanadi;
3) bo`g`imlar ichida bo`shliq bo’lib bo’g’im bo’shliqlari tashqi muhit bilan aloqa qilmaydi. Uning ichida bo`g`im yuzalarini ho`llab turadigan suyuqlik bo`ladi. Ba'zi bo`g`imlar bo`shlig`ida tog`ay plastinkalar bo’ladi;
4) bo`g`imlar boylamlar vositasida mustahkamlanib turadi. Ko`pincha boylamlar bo`g`im kapsulasining tashqi yuzasida joylashadi Ba'zi bo`g`imlar bo`shlig`ida ham boylamlar uchraydi .
BO`G`IMLAR TURI
1. Ikki suyakning birlashuvidan hosil bo’lgan bo`g`imlar — oddiy bo`g`imlar deb ataladi.
2. Uch va undan ortiqroq suyaklarning birikuvidan hosil bo’lgan bo`g`imlar murakkab bo`g`imlar deb ataladi.
3. Bo`g`im bo`shlig`ining ichida tog`ay plastinka bo`lsa, bunday birlashmalar kompleks bo`g`imlar deb ataladi.
4. Anatomik jihatdan alohida, lekin vazifasiga nisbatan umumiy bo’lgan bo`g`imlar guruhiga kombinirlangan (hamkor) bo`g`imlar deyiladi. Ikkita anatomik alohida bo`lgan chakka pastki jag` bo`g`imlari vazifasiga nisbatan o`zaro hamkor bo’lganligidan— kombinirlangan bo`g`imlar guruhiga misol bo`la oladi.

Download 0,5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   155




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish