Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

BUTUN KALLA Kalla skeletining yuz qismida tepa tomondan peshona qismi, bir juft ko’z kosasi va ullarning o’rtasida, pastroqda joylashgan burun bo’shlig’ining nonsimon shaklidagi kirish teshigi (apertura perifomis nasi) ni ko’ramiz. Burun teshigining lateral tomonida, yuqori jag’ning oldingi yuzasida tishlar joylashadigan o’siq-processus alveolaris va tishlar ko’rinadi. Ko’z kosasining lateral devorini yonoq suyagi hosil qilgan. Bu suyak tepa tomondan peshona suyagi va pastki tomondan yuqori jag’ suyaklari bilan chok hosil qilib birlashadi. Yuz qismining pastki bo’lagini pastki jag’ suyagi va unda joylashgan tishlar tashkil qilgan. Pastki jag’ suyagi asosiga bo’g’im hosil qilib qo’shilgan. Pastki jag’ bo’g’imi (articulatio temporamandibularis). Pastki jag’ suyagining (mandibula) ikki tomonidagi bo’g’im o’sig’i uchidagi boshchasi bilan chekka suyaklaridagi bo’g’im chuqurchasi-fossa mandibularis o’rtasida hosil bo’lgan bo’g’im- articulatio temporamandibularis kombinasiyalashgan bo’g’imlar turkumiga kiradi. Chunki o’ng va chap tomondagi ayni vaqtda birga va bir xil harakatni bajaradi. Pastki jag’ning bo’g’im chuqurchasi va boshchaldari fibroz tolali tog’ay bilan qoplangan. Bo’g’im bo’shlig’i esa, ustma-ust joylashgan fibroz tog’ay plastinkasi (disk)- discus articularis bilan ikki bo’lakka ajraladi. Disklarning chetlari bo’g’im xaltachasiga mustahkam yopishib ketganligidan bo’laklar o’zaro tutashmaydi. Disklarning ikki cheti baland, o’rtasi chuqur bo’ladi. Shu sababli, bo’g’im boshchasi chuqurchaga moslashgani sari pastki jag’ harakati osonlashadi. Pastki jag’ bo’g’imi yonoq o’sig’i- processus zygomaticus bilan pastki jag’ning bo’yin o’rtasida tortilgan asosiy boylam (ligamentim laterale), ponasimon suyak bilan pastki jag’ oralig’ida joylashgan boylam ligamentum sphonomandibulare, pastki jag’ chakka bigizsimon o’sig’i (ligamentum stylamandibulare) oralig’ida tortilgan boylamlar vositasida mustahkamlangan.

Mavzuni mustahkamlash uchun tavsiya etilgan savollar:

1. 
   Odam umurtqa pog’onasi bo’limlarini ilmiy nomlarini ayting.
   
2. 
   Lardoz va kifoz to’g’risida tushuncha bering.
   
3. 
   Ko’krak qafasida qanday qovurg’alar bor.
   
4. 
   Dumg’oza suyagining o’ziga xos tuzilishini ayting.
   
5. 
   To’sh suyagini tuzilishini ifodalang.
   
6. 
   Qo’l-oyoqlari skeletining filogenezi va ontogenezi.
   
7. 
   Yelka kamari suyaklarini tuzilishini ayting.
   
8. 
   Erkin qo’l skeleti suyaklarini ilmiy nomlarini ayting.
   
9. 
   Oyoq kamari suyaklarini o’ziga xos tuzilganligi.
   
10. 
    Erkin oyoq skeleti suyaklarini tuzilishi va ilmiy nomlarini ayting.
    
11. 
    Umurtqalilarga bosh skeletining ontogenezi va filogenezi.
    
12. 
    Miya qutisi tarkibiga kiruvchi almashuvchi va qoplovchi suyaklar.
    
13. 
    Asosiy ponasimon va g’alvirsimon suyaklarning tuzilishini ayting.
    
14. 
    Chakka suyagining o’ziga xos tuzilganligi va uning ahamiyati.
    
15. 
    Yuqori jag’ tarkibiga kiruvchi o’simtalarning tuzilishini izohlang.