Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti xalmuratov m. A

TERI ANALIZATORI -Teri cutis, organizmni tashqi ta’sirotlardan saqlash vazifasinigina emas, balki muhim sezgi a’zosi vazifasini ham bajaradi. Teri orqali biz temperaturani, atmosfera bosimini, og’riqni va boshqalarni sezamiz. Odam terisining sathi o’rta hisobda 1,6-2 m ga teng. Odam terisi ikki qavtdan iborat bo’ladi:
1. Yuza qavat yoki teri ustki qavati - epidermis. Bu qavat ektodermadan takomil etib, ko’p qavatli yassi epitiydan tuzilgan. Epiteliyning tashqariga qaragan yuza qavati shox qavatga aylanadi va asta-sekin ko’chib, yangilanib turadi. Ba’zi kasalliklarda (masalan, skarlatinada) epidermiya yuza qavatining po’st tashlashi zo’rayib ketadi. Poyafzalning qisishi natijasida oyoq barmoqlarida epidermis qalinlashib, qadoqlar hosil bo’lishi mumkin.
2. Chuqur qavat, asl teri - corium dermis. Bu qavat mezodermadan takomil etadi. Tolali qo’shuvchi to’qimadan tuzilgan bo’lib, unga elastik tolalar aralashgan. Tarkibida silliq muskul tolalari bo’lganligi uchun terining elastiklik xususiyatini (ayniqsa yoshlarda) ta’minlab turadi.
SOChLAR - PILI - Sochning ikki - teri osti va teri qismlari tafovut qilinadi. Sochning teri ostidagi qismi - soch ildizi, teri ustidagi qismi - sochning erkin qismi hisoblanadi. Sochning teri ostidagi qismi (ildizi) soch piyozi deb ataluvchi qonchadan iborat bo’lib, bu qopcha ichiga moy bezlarining chiqarish yo’llari ochiladi. Soch qopchasiga silliq muskul tolalari birikadi, bu muskullarning qisqarishi soch qopchasini dikkaytiradi, natijada teri g’adir-budir bo’lib, “g’oz terisi” ga o’xshab qoladi. Sochning rangi soch qopchasidagi pigment va havo miqdoriga bog’liq bo’ladi. Havo va pigment yo’qolgach, soch oqaradi.
Odam terisi bag’rida uch xil: yog’, sut va ter bezlari mavjud. Yog’ bezlari - glandulae sebotceae alveolyar tuzilishga ega bo’lib, deyarli terining hamma yerida bor desa bo’ladi. Ular faqat oyoq va qo’l panjasining kaft yuzalarida bo’lmaydi, xolos. Yog’ bezlari, yuqorida aytib o’tganimizdek, soch qopchalariga ochiladi va sochlar teshik orqali teri yuzasiga chiqib terini yog’laydi, shu bilan uni qurib qolishdan, yorilishdan saqlaydi. Yog’ bezlari terining soch o’smaydigan yerlarida, chunonchi, lab jiyaklari, qovoqlar, burun kataklari cheti va hoqazolarda ham mavjud bo’lib, bu yerda yog’ bezlarining chiqarish yo’llari bevosita teri yuzasiga ochiladi.