Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

Aktiv holat 
Suhbatdoshga samimiy qiziqish 
bildirish  
O‘ychan jimlik

---

67 
 
Demak, tinglash madaniyati muloqot jarayonining samarali boʻlishida muhim 
ahamiyatga  ega.  Shuning  uchun,  biz  suhbatdoshimizni  diqqat  bilan  tinglashimiz, 
unda oʽz-oʽziga hurmatni tarbiyalashimiz, uni ilhomlantirishimiz,  ruhlantirishimiz  
kerak. 
His-hayajonni 
ifodalaydigan  harakatlar  bu  koʻzga  koʻrinadigan  
harakatlardir. Bu yerda axborot yetkazuvchi boʻlib gavdani tutish, mimika, ishora, 
nigoh  katta  rol  o‘ynaydi.  Masalan,  tadqiqotlarga    koʻra  soʻzlovchining  yuzi 
qimirlamasa  yoki  koʽzga  koʻrinmasa,  10-15  foiz  axborot  yetkazilmaydi.  Koʽz 
yordamida  hol-ahvol,  kayfiyat  haqida  eng  aniq  ma’lumotlar  yetkazib  beriladi, 
chunki,  koʽz  qorachigʻining  torayishi  va  kyengayishini  nazorat  qilib  boʻlmaydi. 
Gʻazab  va  noxush  kayfiyat  kishining  koʽz  qorachigʻini  toraytiradi.  Yuzi  iltifotsiz 
boʻlib  qoladi,  bu  holat  esa  muloqotning  samaradorligini  pasaytiradi. 
Soʽzlovchining  gavdasini  «yopiq» tutishi  (u  gavdaning oldini bekitib, fazoda  iloji 
boricha  kam  joy  egallashga  harakat  qiladi)  ishonchsizlik,  qoʻshilmaslik,  tanqidni 
bildiradi. «Ochiq» gavda tutishlar esa (tikka turganda: qo‘l kaftlari ochiq va tepaga 
qaratilgan;  o‘tirganda  qoʻllar  yozilgan,  oyoqqa  uzatilgan)  ishonch,  rozilik, 
Hayrixohlikni bildiradi.  
Ovoz xususiyatlari prosadika va ekstralingvistik ro‘y berishlar qatoriga kiradi. 
Ishtiyoq, quvonch va ishonchsizlik baland ovoz bilan bildiriladi. Gʻazab, qo‘rqish  
ancha  baland  ovoz  bilan,  qaygʻu,  gʻam-gʻussa,  horgʻinlik  odatda  yumshoq 
pasaytirilgan ovoz bilan bildiriladi.  
Munosabatning  takesika  vositalariga  silab  qoʻyishlar,  daxldorlik,  qoʻl  berib 
koʻrishishlar,  urib-urib  qoʻyishlar  kiradi.  Ular  ragʻbatlantirishning  biologik  turi 
bo`lib,  ayniqsa,  yetim  bolalarga  ta’sir  etishi  isbotlangan.  Shumtaka  va  ranjigan 
bolani  boshidan  silab  qoʻyib,  siz  boshqa  vositalarni  biriktirgan  holda  ham  erishib 
boʻlmaydigan natijaga erishishingiz mumkin.