Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

olti  oylik  davlatga 
sut  sotish 
rejasini muddatdan oldin bajardilar (gazetadan). 
 
 

---

261 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Umuman ixtisoslikka oid so‘z va terminlarni to‘g‘ri tanlash hamda qo‘llash  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10-topshiriq. Matndagi ma’lumotlarni eslab qoling. 
 
Maqola 
– publitsistik uslubga xos janr. Maqolada kundalik ijtimoiy hayotda 
ro‘y  berayotgan  voqea-hodisalar  tahlil  qilinadi;  nazariy,  ommaviy  jihatdan 
umumlashtiriladi;  davlat  siyosati,  iqtisodiyot,texnika,  fan  va  madaniyatda 
erishilgan  yutuqlar  ilg‘or  ish  tajribalari  aks  ettiriladi.  Turli  nuqsonlar  tanqid 
Ixtisoslikka oid matn tuzishdaesaquyidagilarga e’tiborni qaratish lozim: 
- matnning qaysi nutq uslubida yozilishi kerakligini oldindan bilish; 
-  ixtisoslikka  oid  so‘z  va  shartli  belgilarni  to‘g‘ri  tanlay  olish  va  o‘rinli 
joylashtirish; 
- so‘z va terminlarni imlo me’yorlariga rioya qilgan holda yozish; 
-  tanish  bo‘lmagan  yoki  faol  qo‘llanmaydigan  termin,  shartli  belgi  yoki 
qisqartmalarga qavs ichida izoh berish; 
-  ixtisoslikka  oid  terminlarni  boshqa  tillardan  o‘zlashtirish  va  so‘z 
yasashda milliy tilning tabiatini nazarda tutish; 
-terminlarni  o‘rinsiz  takrorlanishiga  yo‘l  qo‘ymaslik,  ularninng 
ta’sirchanligini oshirish  maqsadida  leksik, morfologik  va sintaktik sinonimiya 
imkoniyatlaridan o‘rinli foydalanish va boshqalar. 
 
So‘z va termin tanlashda quyidagilarga e’tibor berish zarur: 
- so‘zning lug‘aviy ma’nosini bilgan holda tanlash; 
- tanlangan terminni aniq talaffuz eta olishni nazarda tutish; 
- so‘zning, terminning tushunarli bo‘lishini hisobga olish; 
- terminning ma’no xususiyatiga asoslanib, uni maqsadga muvofiq tarzda tanlash; 
- baynalmilal terminlarni adabiy tilning leksik me’yoriga muvofiq holda tanlash;  
- terminni matn mazmuniga mos tarzda tanlash; 
- so‘z va terminni matnning uslubiy xususiyatiga mos ravishda tanlash.
 
 

---

262 
 
qilinadi. Matbuotda bosh maqola, nazariy va targ‘ibot maqola, muammoli maqola 
keng qo‘llaniladi. 
Bosh  maqola  (yoki  tahririyat  tomonidan  yoziladigan  maqola)  tahririyatning 
eng mas’uliyatli maqolasi hisoblanadi.  
Ushbu  maqolada  ichki  va  xalqaro  hayotga  doir  muhim  masalalarni 
o‘quvchilarga  yetkazish  –  asosiy  vazifa  hisoblanadi.  Bunday  maqola  ma’lum  bir 
masala  yuzasidan  yo‘l-yo‘riq  ko‘rsatishi,  kamchiliklarni  ochib  tashlashi,  har  bir 
ishning  asosiy  haqiqiy  yo‘lini  belgilab  berishi  lozim.  Prezident  farmonlari,  Oliy 
Majlis  qonunlari,  Vazirlar  Mahkamasi  tomonidan  qabul  qilinadigan  davlat  va 
hukumat hujjatlari, qarorlari, qonunlari davrning dolzarb masalalari bosh maqolada 
yoritiladi.  Nazariy  maqola  va  targ‘ibot  maqolaning  asosiy  vazifasi  mustaqillik, 
milliy  g‘oya,  istiqlol  mafkurasining  asoslari  va  prinsiplarini;  ilmiy  maqolaning 
vazifasi  fan,  madaniyat,  texnika  yutuqlarini  tushuntirish,  ommalashtirish, 
o‘quvchining  g‘oyaviy,  ilmiy saviyasini oshirishdan  iborat. Muammo,li  maqolada 
esa munozara va bahs asosiy o‘rinda bo‘ladi hamda muallif o‘z qarashlarini o‘rtaga 
tashlaydi. 
Maqola so‘zi keng  ma’noda  gazeta, jurnal, radio, televideniye, shuningdek, 
to‘plamlardagi ilmiy asarlarga nisbatan ham qo‘llaniladi.