Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi

shohning dushmani shoh, gadoniki 
esa gado» - deb bejizaytmaganlar
). 
Maslahat so‘rashdan tortinmang, chunki, bu sizni kamsitmaydi, balki sizga 
nisbatan  e’tiborni  orttiradi.  Maslahatga  quloq  solish  va  shunga  mos  ravishda 
harakat  qilish  aql  yetukligidan  nishona  beradi.  Yuqori  mansabdagilar  bilan  juda 
ham yaqin bo‘lish xavfli, pastdagilarbilan juda ham yaqin  bo‘lish  esa,  obro`ga  
putur    etkazishi    mumkin.    Hech  qachon  yolg‘on  gapirmang,  ammo,  haqiqatni 
ham  to‘liqgapirmang,  chunki,  haqiqat  bilan  juda  ehtiyot  bo‘lib  muomala  qilish 
kerak. Bir marta aldasangiz, sizning rostgo‘y inson sifatidagi ta’rifingizga tuzatib 
bo‘lmas  dog‘  tushadi.  Aldanganni  sodda  odam  deb  bilishadi,  ammo,  aldoqchini 
esa firibgarga chiqarib qo‘yishadi. Barcha haqiqatni ham gapirib bo‘lmaydi, ba’zi 
haqiqatlarni  o‘zingizning  foydangiz  uchun  bildirmaganingiz  ma’qul  bo‘lsa, 
ba’zilarni  esa  boshqa  insonlar  foydasi  uchun  aytmaganligingiz  ma’qul.  Mansab 
tashqi ko‘rinishga zeb beradi, ammo, bu shaxsning  ichki  ma’naviy  holatiga juda 
ham  kam  ta’sir  qiladi.  Taqdir  ba’zi  insonlarga  katta  mansablar  berib,  ular 
qalbining  kamchiliklarini  yo‘qotishga  harakat  qiladi  deyish  ham  mumkin. 
Mansab  egalarining  tasavvuri  juda  ham  ilgarilab,  o‘z  imkoniyatlari  doirasidan 
ko‘ra  ko‘proq  narsalarga  erishishga  intiladi  va  bu  bilan  tuzoqqa  tushib  qolishadi 
(«
tekinga o‘rgansa baliq, qarmoqqa ilinishi aniq» - deb bejizaytmaganlar
). 
O‘jar  bo‘lmang,  chunki,  barcha  kaltafahmlar  o‘jar,  o‘jarlar  esa  kaltafahm 
bo‘ladilar.  Tortishuvda  o‘jar  bo‘lsangiz,  foydadan  ko‘ra  ko‘proq  zarar  ko‘rasiz, 
haqiqatning tagiga etolmaysiz, hamda ko‘pchilik orasida tarbiya ko‘rmagan inson 
sifatida  tanilasiz.  O‘jarlik  fikr  yuritishingiz  tavsifi  emas,  balki  istak-
xohishlaringizga intilishda sizning irodangiz tavsifi bo‘lishi kerak. 
Sizni  juda  ham  maqtaydiganlar  va  sizga  tilyog‘lamalik  qiladiganlarga 
ishonmang.  Ba’zilar  maqtov  va  yaltoqlik  bilan  maqtovga  o‘ch  bo‘lgan 
mansabdorlar  pinjiga  kirib  oladilar.  Vaqt  o‘tishi  bilan,  ishonchga  kirib  olib, 
ularga  katta  zarar  keltiradilar.  Haqiqiy  hurmat  burch  hisoblanadi,  yolg‘ondakam 
hurmat  esa  firibgarlikning  bir  ko‘rinishidir,xolos.  Tilyog‘lama  insonlar  sizning 

---

123 
 
yaxshi  tomonlaringizni  ko‘pirtirib,  bu  bilan  faqatgina  o‘z  manfaatlarini 
ko‘zlaydilar. 
Birovning manfaatlarini himoyalayman deb, o‘z manfaatlariga erishmoqchi 
bo‘lgan  ayyor  insonlardan  juda  ham  ehtiyot  bo‘lish  kerak.  Ular  bir  karra  aqlli 
bo‘lsa,  siz  ularndan  ikki  karra  aqlliroq  bo‘lishga  harakat  qiling.  Agar,  ularning 
qarmog‘iga ilinib qolsangiz, kimnidir foydasi deb, o‘zingizga katta zarar yetkazib 
qo‘yishingiz  mumkin. Dono  inson barchadagi  yaxshi  xislatlarga ahamiyat beradi 
va  yaxshi  amal  qilish  qanchalik  qiyinligini  ham  anglaydi.  Aqlsiz  inson  esa  hech 
kimda  biror  bir  yaxshi  xislatni  ko‘rmay,  faqatgina  ulardagi  yomonliklarni 
ko‘radi, xolos. 
O‘zingizning  kimligingizni,  qanday  inson  ekanligingizni,  qanday 
kamchilik  va  afzalliklaringiz  borligini  yaxshi  bilib  oling.  Chunki,  sizning  obro`-
e’tiborli  bo‘lib,  hayotdagi  ezgu  maqsadlaringizga  erishishingiz  xuddi  shularga 
bog‘liq  bo‘ladi.  Laqma,  yolg‘onchi,  yengiltabiat  va  firibgar  insonlar  bilan  aloqa 
qilmang  –  ular  siz  bilan  juda  ham  yaqin  bo‘lib  qolganlarida  juda  ham  xavfli 
bo‘lib qoladilar. Bunday insonlarni bilmaganlarning o‘zi ham laqma hisoblanadi, 
ammo, bilib turib, ular bilan aloqa qilganlar esa kaltafahm deb hisoblanadilar. 
Hurmat  qozonishning  eng  yaxshi  yo‘li  –  yaxshi  amallar  bilan 
shug‘ullanishdir.  Savob  amallar  qilganingizda  ular  bilan  maqtansangiz, 
hurmatingizga  putur  etishi  mumkin.  Haqiqatni  ochiq  aytish  juda  xavfli,  ammo, 
vijdonli  inson  haqiqatni  aytmasdan  jim  tura  olmaydi.  Shuning  uchun,  haqiqatni 
aytishda  uni  boshqacha  tarzda,  misollar  vositasida  bildirgan  ma’qul.  Chunki, 
bunda haqiqatni bilishi kerak bo‘lgan kimsalarning ko‘ngliga ozor etmaydi va uni 
aytish ham katta xavftug‘dirmaydi. 
Yolg‘onchi  kimsa  sifatida  nom  qozonmang.  Undan  ko‘ra  ehtiyotkor  inson 
sifatida  taniling.  Ko‘rinishdan  sodda  bo‘lishga  harakat  qiling,  ammo,  laqma 
bo‘lmang.  Sinchkov  bo‘ling,  ammo,  ayyor  bo‘lmang.  Iloji  boricha  atrofdagi 
insonlar  sizni  ikkiyuzlamachi  emas,  balki  aql-farosatli  inson  sifatida  tanisinlar. 
Ishonuvchan  va  soddadil  insonlarni  yaxshi  ko‘radilar,  ammo,  ko‘pincha  ularni 

---

124 
 
aldashga  harakat  qiladilar.  Eng  oliy  ayyorlik  –  ayyorlikni  yashirishdir, 
chunki,,buni yolg‘onchilik bilan tenglashtiradilar. 
Agar,  sher  bo‘la  olmasangiz,  tulki  terisini  yopinib  yurganingiz  ma’qul. 
Vaqtida  yon  bossangiz,  yutishga  imkon  topasiz.  Agar,  kuchingiz  yetmasa,  aql-
farosat bilan harakat qiling. Kuchdan ko‘ra chaqqonlik ijobiy natijaga olib kelishi 
osonroq.  Ko‘pincha  aqllilar  kuchlilarni  yengadilar.  Buning  teskarisi  juda  kam 
kuzatilgan. 
Boshqalardan  juda  ham  ajralib  turishga  harakat  qilmang,  chunki, 
birinchidan,  ko‘pchilik  buni  to‘g‘ri  qabul  qilmaydi  va  ikkinchidan,  bu  holat 
o‘zingizni  noqulay  holatga  solib  qo‘yadi.  Atrofdagi  insonlardan  juda  ham  katta 
farq  qilsangiz,  sizdan  do‘stlaringiz  ham  yuz  o‘girishi  mumkin.  Chiroyli  va  aqlli 
so‘zlar  gapiraman  deb,  atrofingizdagilarni  xafa  qilib  qo‘ymang.  Siz  bittasiz, 
dushmanlaringiz  esa  ko‘pchilik  -  ularga  biror  bir  nimani  uqtirganingizcha,  ular 
sizni osongina yengadilar. Barcha ig‘vogarlarni yomon ko‘rgani bilan, ko‘pincha, 
ularni  gapga  solib,  o‘z  qiziqishlarini  qondiradilar.  Ammo,  ularga  bo‘lgan  nafrat 
esa hech qachon kamaymaydi. 
Yarim  bajarilgan  ishni  hech  qachon  ko‘rsatmang  –  ish  tugagandan  so‘ng 
uni chiroyli qilib ko‘rsatganingiz ma’qul. Aks holda, birinchi bor ko‘rilgan chala 
ish barchaning xotirasiga muhrlanib qoladi. Iloji boricha, kechirimli bo‘ling. Juda 
ham zarur bo‘lmaguncha, o‘zingizni oqlashga harakat qilmang, chunki, juda ham 
berilib  o‘zini  oqlash  jinoyat  qilganlik  nishonasi  deb  tushuniladi.  Oldindan 
kechirim so‘rash – o‘z- o‘zini ayblashdir. Haqligingizni bildirish uchun oldindan 
o‘zingizni  oqlab,  o‘zingizga  nisbatan  shubha  uyg‘otasiz  va  qilmagan  ishingiz 
uchun  ham  sizni  nohaq  ayblashlari  mumkin.  Faqat,  o‘zingiz  uchungina  emas, 
balki,  boshqalar  uchun  ham  yashashga  harakat  qiling.  Faqat,  o‘zi  uchun 
yashaydiganlar  barcha  narsa  o‘zlariniki  bo‘lishini  istab,  do‘stlardanajrab 
qoladilar.  Ammo,  faqatgina  boshqalar  uchun  yashaydiganlar  ham  bo‘ladi  -  ular 
mustaqil hayot kechira olmaydilar. Esingizdan chiqmasin, begonalar sizdan foyda 

---

125 
 
chiqqani  uchungina  sizga  yaqin  bo‘lishga  harakat  qiladilar.  Shuning  uchun, 
yaxshilikni avvalo o‘z do‘stlaringiz va yaqinlaringizga qiling. 
Yaxshilikni  ham  oz-ozdan,  tez-tez  va  aql  bilanqiling.Sizga  bo‘lgan 
minnatdorchilik doimiy bo‘lishiga vatugamasligigaharakat qiling. 
Agar, 
yaxshilik    qilish  imkoniyatidan  mahrum 
bo‘lsangiz,  do‘stlaringiz  ham 
buni 
    ko‘rib,  
sizdan   uzoqlasha  
boshlaydilar. 
Do‘stlarni 
yo‘qotib qo‘ymaslik uchun ular to‘layolmaydiganqarzlarni so‘rab 
o‘tirmang, 
aks 
holda, 
do‘stlaringizdan tezda ajrab 
qolasiz. 
Istalgan 
odam 
dushman 
bo‘lib 
qolishi 
mumkin, 
ammo, 
har 
kimhamdo‘st 
bo‘laolmaydi.Engashaddiydushmanlareskido‘stlardanchiqadi,chunki, ular sizning
 
     
nozik tomonlaringizni  juda 
 yaxshi  bilishadi. 
Dushmanlik qilishning oldini oling va uniyaxshitomonga o‘zgartirishga   
 
harakat     qiling.     Qasos 
  olishga emas, 
 
balki,xafagarchiliklarning oldini olishga intilgan  ma’qul.Eng yaxshisi– 
raqobatchi  bo‘lishi  mumkinbo‘lganlarni o‘z tomoningizgaog‘dira olishingizdir. 
Ularni 
minnatdorchilik 
bildirishga 
majburqilib,dushmanchilikka 
imkon 
qoldirmaganingiz ma’qul. 
Barchaga  yoqadigan  narsalarni  (