Демографик жараёнлар ва уларнинг меҳнат бозорига кўрсатадиган таъсири

1-расм. Ўзбекистон аҳолисининг жинси ва ёши бўйича таркиби²

Учинчи боб «Ўзбекистон Республикасида меҳнат бозорига таъсир этувчи демографик жараёнларнинг статистик тадқиқотини такомиллаш­тириш» деб номланиб, унда Ўзбекистон ҳудудлари рейтинг усули асосида баҳоланди. Демографик жараёнлар ҳолати ва аҳоли бандлигини тавсифлаш учун бир-бири билан боғлиқ бўлмаган хусусий индикаторлар тизими мавжуд ва комплекс тизим таҳлиллари бир-бирига боғлиқ бўлган хусусий, маҳаллий ва интеграл кўрсаткичлар тизимини қўллашни талаб қилади. Шунинг учун ҳам ижтимоий, ҳам иқтисодий жиҳатдан таҳлил қилинса, уларни ҳал қилиш учун статистик усулларни ўз ичига олган аралаш моделлардан фойдаланиш тавсия этилади. Занжир алмаштириш усуллари ва корреляция-регрессия боғлиқлиги билан бирга, вариация қаторлари ва рейтинг баҳолаш усулини ҳам қўллаш зарур. Зеро, комплекс таҳлил чоғида нафақат мамлакат бўйича маълумотлар, балки вилоятлар (минтақалар) бўйича кўрсаткичлар ҳам муҳим ўрин тутади.

Ўзбекистон Республикаси бўйича ва вилоятлар кесимида иш ўринлари динамикасини ўрганиш, шунингдек, меҳнат бозори бўйича сифатли маълумот олиш учун «Иш билан таъминланганлик коэффициентини» киритиш таклиф қилинди.

К_яиўс – янги яратилган иш ўринлари сони;
К_йиўс – йўқотилган иш ўринлари сони;
С₁₆ –16 ёшга тўлган шахслар сони;
С_пё – пенсия ёшига етган шахслар сони.
Ушбу коэффициент мамлакатдаги вазиятни аниқ баҳолаш ва ишсизлик даражасини қисқартиришга қаратилган чора-тадбирлар натижасини баҳолаш имконини беради. Агар иш билан таъминланганлик коэффициенти 1 дан ортиқ бўлса, унда ишсизлик камаяди, агар 1 дан кам бўлса, унда ишсизлар сони ортади.
Кўп омилли чизиқли регрессиянинг динамик моделини тузиш учун мавжуд тенденцияларга кўра, кўрсаткичларни таркибини аниқлаш лозим (2-жадвал).
2-жадвал
Ўзбекистон Республикасининг демографик жараёнлари ва меҳнат ресурсларининг кўп омилли регрессияси кўрсаткичлари³