Декабрь 2020 17-қисм

2

 tezlanish beradi, ya’ni 1N 

1kg· 1m/s

2

. 

Nyutonning uchinchi qonuni. ‘zaro ta’sirlashuvchi ikki jism bir-biriga miqdor jihatdan teng va 

bir to‘g‘ri chiziq bo‘yicha qarama-qarshi tomonlarga yo‘nalgan kuchlar bilan ta’sirlashadi.

O‘zaro ta ’sirlashuvchi ikki kuchdan biri ta ’sir kuchi, ikkinchisi esa aks ta’sir kuchi deyiladi. N 

yutonning uchinchi qonuni esa aks ta’sir qonuni deb ham yuritiladi. Aks ta’sir qonunining namoyon 

bo‘lishiga ko‘p misollar keltirish mumkin. Masalan, rolik ustida arqon bilan bir-birini torta yotgan 

ikki boladan biri ikkinchisini qanday kuch bilan tortsa, o‘zi ham ikkinchi bolaga shuncha aks t a’sir 

kuchi bilan tortiladi.

Jismlarning o‘zaro ta’siri vaqtida olgan tezlanishlari jismlarning massalariga teskari proporsional 

bo‘lib, ular o‘zaro qaramaqarshi yo‘nalgan. Uchlari tayanchga qo‘yilgan taxta ustida turgan bola 

taxtaga o‘z og‘irligi bilan ta’sir etib, uni egadi. o‘z navbatida taxta bolaga ham xuddi shunday 

kattalikdagi kuch bilan ta’sir etadi. Bolaning og‘irligi pastga yo‘nalgan bo‘lsa, taxtaning bolaga 

aks ta’sir kuchi yuqoriga yo‘nalgandir. u еrda F12 va F21 kuchlar ikkita alohida–alohida jismlarga 

qo’yilgandir; xususan F12 ikkinchi jism tomonidan birinchi jismga ta’sir etuvchi kuch, F21 esa 

birinchi jism tomonidan ikkinchi jismga ta’sir etuvchi kuch bo’lib, bu kuchni odatda, aks ta’sir 

kuchi dеyiladi. Bu ifodadagi manfiy ishora kuchlarning qarama-qarshi tomonlarga yo’nalishini 

aks ettiradi. Shu narsani alohida ta’kidlash lozimki, kuchlarni ta’sir va aks ta’sir kuchlariga shartli 

ravishda ajratiladi, aslida esa ikkala kuchning tabiati bir xil bo’lib, ular o’zaro ta’sir kuchlaridir.

Nyutonning uchinchi qonuni - momentumni saqlab qolishning bevosita natijasi bo’lib, u aslida 

aniq kuchga ega bo’lmagan xavfsiz tizimda momentum o’zgarmasligini aytadi. Bu degani, agar 

siz bir ob’ektning momentumini o’zgartirsangiz, unda umumiy momentumni saqlab qolish uchun 

boshqa ob’ektning tezligi teskari yo’nalishda o’zgarishi kerak. Kuchlar kuchning o’zgarishiga olib 

keladi, shuning uchun har bir kuchning teskari ta’sir kuchiga ega bo’lishi kerak.

---

16