Декабрь 2020 10-қисм

Декабрь  2020  10-қисм
Тошкент
ijobiy  munosabatlar  va  yondashuvlar  bolada  yaxshi  xislatlar  shakllanishida,  shaxslararo 
munosabatga  ijobiy  kirishish  ko‘nikmasi  hosil  bo‘lishiga  negativ  fikrlardan  yiroq  bo‘lishga, 
o‘zidagi salbiy xislatlarni bartaraf etishga amaliy yordam beradi.
Yuqoridagi  ta’kidlardan  farqli  ravishda  o‘smirlik  yoshidan  boshlab  esa,  tarbiyaning  yangi 
omili ya’ni oz-ozini tarbiyalash vujudga keladi. Oquvchilar o‘zlarida jamiyatga o‘z o‘rniga ega 
bo‘lgan  shaxs  xislatlarini  tarkib  toptirish  sohasida  o‘z  ustida  ongli  ravishda  muntazam  ishlay 
boshlaydilar.  Ushbu  davrda  yoshlar  o‘zini  kattalardek  his  qilishni  boshlaydilar,  o‘z  o‘rnini 
bildirishga,  so‘zini  o‘tkazishga  harakat  qiladi,  hamma  vaqt  o‘zini  haq  deb  biladigan  bo‘lib 
qoladi. Talim  –tarbiya  ishida  yoshlarni  o‘z  –o‘zini  takomillashtirish  jaroyoni  muhim  ahamiyat 
kasb etadi. Bunday o‘tish davrida yoshlarimiz yana ham e’tibor talab, yana ham mehrga muhtoj, 
do‘stga, sirdoshga, hamsuhbatga ehtiyoji ortib boradi. Yoshlardagi ushbu davr talim-tarbiyadagi 
eng nozik va ahamiyatga molik masalalardan biri hisoblanadi. Shuni inobatga olgan holda oilada 
ota-onalar, talim muassasida pedagoklar yoshlardagi ushbu o‘tish davrini muammolarsiz, salbiy 
holatlarsiz kechishiga ko‘maklashishlari zarur bo‘ladi. 
Qanday qilib? Haqli savol, albatta, yuqorida takidlab o‘tganimizdek, yoshlarning bu davrda 
xohish istaklari ortib boradi, aqliy qobiliyatdan ko‘ra hissiyotlarga tayanib ish tutadigan bo‘lib 
qoladilar,  o‘ylab  emas,  his  qilganini  bajaradigan  boladilar.  Bunday  vaziyatda  ota-  onalar  va 
pedagoglar hamkorlikni kuchaytirgan holda yoshlaega do‘stona munosobatda bo‘lib ularni koproq 
eshitishlari hamsuhbat bo‘lishlari fikr almashishlari ularning fikrlarini qo‘llab quvattlashlari va 
qiziqishlarini  inobatga  olgan  holda  bo‘sh  vaqtlarini  mazmunli  tashkil  etishlari  zarur  bo‘ladi. 
Hech  bir  inson  qobiliyatsiz  bo‘lmaydi,  faqatgina  shu  qobiliyatni  oldindan  kora  bilib  yoshlarni 
to‘g‘ri yo‘naltirishni bilish kerak. SHuni inobatga olgan holda har bir o‘tish davridagi o‘smirni 
hech kim nazaridan chetag qoldirmasligi lozim. Bu davrda bolani atrofidagi do‘stlari kim, kim 
bilan  suhbat  quryapti,  qanday  muhitli  davralarda  yuribdi,  bulardan  ota-onalar  va  o‘qituvchilar 
xabardor bo‘lishlari zarur. 
O‘smir  davrida  yoshlarimiz  tez  asabiylashidigan  stressga  tushish  ehtimoli  yuqori  darajada 
bo‘ladi. Bunday paytda sport bilan shug‘ullangan yoshlarda o‘tish davri oson kechadi, chunki sport 
bilan mashg‘ulot qilish jaroyonida inson ichidagi agressiyani turli xil harakatlar orqali chiqarib 
yuboradi. Demak, oilada ota-onalar, talim muassasida pedagoglar emak, oilada ota-onalar, talim 
muassasida  pedagoglar  yoshlarimizga  talim  tarbiya  berishda  tog‘ri  va  samarali  yo‘nalishlarni 
tanlab, ularni tog‘ri yo‘naltirishni bilsak men ishonamanki, yoshalarimizni tarbiyasida ularning 
xulq–atvorida salbiy o‘zgarishlarning oldini olishda erishgan bo‘lamiz Biz tarbiyalayotgan har 
bir yoshlarimiz xalqning, millatning ertasi va egalari bo‘lib, bizning farzandlarimiz ajdodlariga 
munosib avlod ekanliklarini anglab, his etib, tarbiyalanishlari va talim olishlari zarur. 
So‘z  yakunida  V.  GYUGOning  quyudagi  fikrini  takidlab  o‘tishni  joiz  deb  o‘ylayman 
“Odamning ulug‘ligi uning boyi bilan o‘lchanmaganidek xalqning ulug‘vorligi ham uning soni 
bilan o‘lchanmaydi, yagona o‘lchov uning aqliy kamoloti va axloqiy barkamolligidadir. ”
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
1. L.S.Vigtskiy “ Yosh davrlar klassifikatsiyasi ”
2. M.G‘oziyev “ Yosh davrlari psixologiyasi”

---

175